Elektrikle Çalışmalarda İSG

Elementlerin en küçük parçası atomlardır. Atom çekirdeğinin etrafında elektronlar bulunur. Elektrik akımının yönü, elektronların hareket yönünün tersi yönündedir.

Elektrik yükünün taşınabilmesine imkân veren maddelere iletken, imkân vermeyen maddelere ise yalıtkan denir. İletkenliği ve yalıtkanlığı farklı durumlara göre değişen maddeler ise yarı iletken olarak adlandırılıp iletken ve yalıtkanlar arasında kalmış maddeler şeklinde davranırlar.

Serbest elektronların hareketi akım olarak adlandırılır. Birimi amper (A) dir. Akımın doğru ve alternatif olmak üzere iki türü vardır.

Elektriksel potansiyel fark olarak da bilinen gerilim, elektronları maruz kaldıkları elektrostatik alan kuvvetine karşı hareket ettiren kuvvettir. Birimi volttur (V).

İşaretin bir saniyedeki tekrar sayısına frekans denir. F ile gösterilir ve birimi Hz (Hertz)’dir.

İçinden geçen akıma karşı iletkenin gösterdiği zorluğa direnç denir. Ω ile gösterilir ve birimi Ohm’dur.

Elektrik; kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtlar ile su ve güneş gibi yenilenebilir kaynaklar kullanılarak üretilen ikincil bir enerji formudur. Elektrik enerjisini sürtünme yoluyla, basınç etkisiyle, ışık etkisiyle, ısı etkisiyle, kimyasal yolla ve elektromanyetik indüksiyon yoluyla üretmekteyiz.

Elektrikle çalışmalarda kullanılan KKD'ler aşağıda belirtilmiştir:

Yüksek düzeyde yalıtkan baretler
İzole eldiven
Yalıtkan ayakkabı
Antistatik ayakkabı
Yalıtkan pense
İzole sehpa
İzole halı
Sigorta çıkarma pensesi
Manevra ıstankası
Topraklamalı ıstanka
Hat tüfeği

Elektrikle çalışmalarda kullanılabilecek genel koruma tedbirleri: Topraklama, sıfırlama, kaçak açım rölesi, sigorta, koruyucu yalıtım, çalışılan yerin yalıtılması, küçük gerilim kullanma gibi önlemlerin yanında çalışanlara işin niteliğine göre uygun eğitim vermektir.

Elektrikli el aletleri sağladıkları kolaylıktan ötürü sıklıkla tercih edilirler ancak bakımları yapılmamış ve kullanım talimatına uygun kullanılmamaları durumunda ciddi tehlike kaynağı olabilmektedirler. Genel olarak yaşanabilecek kazaların başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Bakımlarının yaptırılmaması
Amacına uygun kullanmamak
Kablolarındaki yalıtım eksikliği

Elektrikli el aletleriyle yapılan çalışmalarda alınması gereken önlemler ise şu şekilde sıralanabilir:

İşe uygun el aleti seçilmelidir,
Bakımları yetkili kişiler tarafından periyodik olarak yapılmalıdır,
Arızalı ve eskimiş olan aletler kullanılmamalı,

Enerji iletim dağıtım tesislerinde kullanılan gerilim kademeleri,

0 – 1kV : Alçak Gerilim
1kV – 34.5kV : Orta Gerilim
>34.5kV : Yüksek Gerilim

Alçak gerilimde iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri şu şekildedir:

Çalışılacak alçak gerilim (AG) hattının enerjisi kesilmeli,
Uygun şekilde ikaz işaretleri konularak kilitleme yapılmalı,
Bir AG sistemin sigortası değiştirilecekse cihaz ve sistem gerilim dışı bırakılmalı.

Orta gerilimde iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri şu şekildedir:

Orta gerilim (OG) tesisinin kapısı kilitli olmalı ve ilgisiz kişilerin girmesi engellenmeli. Görevliden başkasının girmesi gereken durumlarda yetkili bir kişinin nezaretinde girilmesi sağlanmalı,
Tesisin girişine tehlikelidir girilmez ikaz levhası konulmalı,
OG tesislerinde gerilim altında bakım, onarım ve değişim işlemleri yapılmamalı,
Bakım ve onarım işlemleri yapılacağı zaman önce kesici daha sonra ayırıcı açılarak hat gerilimsiz bırakılmalı.

Yüksek gerilimde iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri şu şekildedir:

İşe başlamadan görev emri ve çalışma müsaadesi formu düzenlenmeli,
Çalışılacak bölge koruma altına alınmalı ve uyarı levhaları asılmalı,
Çalışma yapılacak yüksek gerilim tesisi enerjisiz bırakılmalı,
Daha sonra gerilimin yokluğu kontrol edilmeli, topraklama-kısa devre işlemleri gerçekleştirilmelidir. Hatta enerji olmadığı kontrol etmek hayati öneme sahiptir. Bu amaçla neon lambalı ıstanka ve faz kalemi kullanılarak hattın enerjisiz olduğuna kanaat getirilir.

Elektrik kaynaklı en tehlikeli ve ciddi zararlar elektrik çarpmalarıdır. Elektrik çarpmasını etkileyen en önemli etkenler akımın şiddeti, elektriksek temasın şekli, etkilenen uzuvların durumu (ıslak veya kuru gibi), etkilediği uzuvlar ve etki eden gerilimin şiddeti. Küçük akımlar karıncalanmalara büyük akımlar ise kalbin durmasına ve ciddi yanıklara sebebiyet verebilmektedir.

Elektrik çarpan biri görüldüğünde ona çıplak elle dokunulmamalı, akım devresi hemen kesilmelidir,

Akımın kesilememesi durumunda kişi tahta, lastik eldiven veya lastik çizme gibi yalıtkan eşyalar kullanılarak çarpılan kişinin elektrikle teması kesilmeli,

Kalp durmuşsa kalp masajı ve diğer ilk yardım önlemleri gerçekleştirilmeli.

Elektrikle çalışan bir kişi yerde yatarken görülmüşse çarpılma ihtimali düşünülmelidir. Bazı durumlarda çarpılan kişi elektrik enerjisinden kurtulmayı başarmış olabilir öncelikle elektriğe olan maruziyetin devam edip etmediği kontrol edilmeli. Kişi hâlâ elektik enerjisine maruz kalıyorsa yalıtkan bir malzeme (tahta, yalıtkan eldiven veya yalıtkan çizme) ile enerjiden uzaklaştırılmalıdır.