Çalışma Ortamı Gözetimi
Bir iş yerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı alanında yapılması gereken temel iş: Çalışma ortamı gözetimini iyi tanımlamak, riskleri ortaya çıkarabilmek, çözümler bulabilmek, kayıt ve istatistik tutarak sonuçlarını takip etmek olmalıdır. Çalışma ortamı gözetimi: İş yeri ortamında sağlık ve güvenlik tehlikelerine karşı yürütülecek her türlü koruyucu, önleyici ve düzeltici faaliyeti kapsamaktadır. Bu kapsamda sırasıyla iş yerindeki tehlikeler ve riskler belirlenmeli, risk değerlendirmesi yapılmalı, ortam gözetimi için plan hazırlanmalı, planda yer alan öneriler işverene sunularak yerine getirilip getirilmediği izlenmelidir. Tüm değerlendirmeler yapılarak işe alınan işçinin, işe girişte ve çalıştığı sürece yetenekleri ölçüsünde iş-işçi uyumu sağlanmalı, ergonomik çalışma ortamı düzenlenmelidir. Ortam tüm işçiler için uygunsuz özelliklere sahipse bu durumda uygun olmayan üretim süreci değiştirilmelidir. Ayrıca değişen teknoloji, çevresel etkenler ve globalleşen dünya şartlarında sürekli olarak değişen ve daha önce görülmemiş hastalıkların ortaya çıkması nedeniyle yeni riskleri de kapsayacak şekilde çalışma ortamı gözetiminin sürekli yapılması önemlidir.
Çalışanların vücut bütünlüğünü ve sağlığını korumak ile iş yerini ve çevreyi korumak olmak üzere çalışma ortamı gözetiminin iki temel amacı bulunmaktadır ve temelde risk analizi, ortam ölçümleri, periyodik iş yeri denetimleri, acil durum ve korunma prosedürleri olmak üzere dört aşamada gerçekleşmektedir. Çalışma ortamı gözetimi ile sağlık ve güvenlik kontrolleri ve ölçümler yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda:
- Sağlık gözetimi,
- Eğitim,
- İş yeri denetimi,
- İş ekipmanları ile iş ortamının test, kontrol ve ölçümlerinin yapılması, sonuçlarının belgelendirilmesi,
- İş sağlığı ve güvenliği kayıtlarının tutulması zorunludur.
Çalışma ortamı faktörleri fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik, psikososyal faktörler olmak üzere beş ana grupta toplanabilir. Her bir faktör onlarca çeşit tehlike kaynağı oluşturabilmektedir. Bu tehlike kaynaklarına bağlı olarak iş güvenliği ve sağlığı ile ilgili sorunların azaltılması ve ortaya çıkmaması için çalışma ortamı gözetimi önemli bir konudur. İş sağlığı ve güvenliğinde amaç: İş kazaları ve meslek hastalıklarından işçileri korumaktır. Bu kapsamda çalışma ortamının gözetimi, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesinde etkili bir yöntem olup şu konuları içermektedir:
- Çalışan sağlığını etkileyebilecek ergonomik faktörlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi
- Çalışanların sağlığı için riskler oluşturabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik gibi maruziyetler ve iş hijyeni koşullarının değerlendirilmesi
- Çalışanların olumsuz psikolojik faktörlere maruziyeti ve iş organizasyonu ile ilgili hususların incelenmesi
- İş kazaları riskinin ve önemli tehlikelerin belirlenmesi
- Kişisel koruyucu donanımın değerlendirilmesi
- Maruziyeti azaltmak, önlemek ve yok etmek için planlanan kontrol sistemlerinin değerlendirilmesi
- Genel hijyen ve sağlık olanaklarının değerlendirilmesi
Çalışma ortamı gözetimi yükümlülüğünü işveren, kendi personeli arasından yapacağı görevlendirme ile yerine getirebileceği gibi, iş yeri dışında kurulmuş olan firmadan hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu konuda iş sağlığı ve iş güvenliği kurullarının, iş yeri sağlık ve güvenlik birimlerinin, iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının görev ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlüklerin gerektiği gibi yerine getirilmesi ile iş sağlığı ve güvenliği sağlanmış olacaktır. Bu bağlamda, iş güvenliği uzmanları çalışma ortamı gözetimi kapsamında aşağıdaki görevleri yerine getirmek ile yükümlüdürler.
- Öncelikli olarak iş yerindeki insan sağlığını ve iş güvenliğini tehdit eden tehlike ve risklerin belirlenmesi
- Risk değerlendirmesine bağlı olarak gözetim planının hazırlanması
- Elde edilen plana göre önleme, koruma ve düzeltici tedbirlerin planlanması
- Hazırlanan planın, her iş yerinin sektör ve üretim karakteristiklerine göre uyarlanarak iş yerine teklif edilmesi ve gerekirse uygulamalı olarak gösterilmesi
- İş sağlığı ve güvenliği açısından yapılması gereken periyodik araç-gereç bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi
- Kazaya, yangına, patlamaya ve her türlü biyolojik, kimyasal ve radyasyon sızıntısına karşı önlem alınması ve acil durum planlarının hazırlanmasının sağlaması
- Gerek acil durum planlarının güncelliğinin denetlenmesi gerekse periyodik olarak acil durum tatbikatlarının yaptırılması
- Hazırlanan plan dâhilindeki değişikliklerin denetlenmesi ve bu denetimlerin periyodik olarak tekrarlanması.
Çalışma gözetimi kapsamında dört temel kontrol yapılamılıdır:
- İş yeri bina ve eklentilerinde yapılacak kontroller
- İş ekipmanları ve özel risk taşıyan ekipman kontrolü
- İş yerlerinde kullanılan ve üretilen maddeler için kontroller
- Çalışanların sağlık gözetimi
- Çalışanların sağlık gözetimi kapsamında yapılan ölçümler dört ana başlık altında toplanabilir:
- Fiziksel ortam ölçümleri,
- Kimyasal ortam ölçümleri,
- Sağlıkla ilgili ortam ölçümleri
- Psikolojik ortam ölçümleri
Çalışma ortamı gözetimi ile ulaşılmak istenen amacın, çalışma koşullarını ve yapılan işi kavrayıp çalışanların üzerindeki etkilerini görebilmek ve sonucunda da çalışanlar adına uygun koşullar sağlaması olduğu söylenebilir. Ancak, çalışma ortamı gözetimi sağlık gözetimi ile birlikte uygulandığı zaman iş kazaları ve meslek hastalıklarına yönelik gerekli önleyici ve düzeltici tedbirler alınır ve böylece iş sağlığı ve güvenliği sağlanmış olur.