İş Sözleşmesi Kavramı Ve Türleri

İş sözleşmesi, işçinin bağımlı olarak iş görmeyi, işverenin de ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. Sözleşmenin unsurları iş görme, ücret ve bağımlılıktır. İş görme borcunun konusu, bir gerçek kişinin ekonomik bakımdan iş olarak değerlendirilebilen her tür çalışması olabilir.

İş sözleşmesi taraflar arasında kişisel ilişki doğuran, karşılıklı borç yükleyen ve sürekli borç ilişkisi yaratan bir sözleşmedir .

İş sözleşmesinin tarafları, kanunlarda yer alan emredici hükümlere uymak koşuluyla sözleşmenin türünü istedikleri gibi belirleyebilirler. Bir iş sözleşmesi aynı andan birden fazla türde, örneğin hem belirli süreli hem de kısmi süreli olabilir.

Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bu işlerin konu olduğu sözleşmelere ise süreksiz iş sözleşmesi denir. Süreksiz iş sözleşmelerine İş Kanunu'nun bazı maddeleri uygulanmaz.

İşin niteliği gereği belirli süreli olması, işin belli bir işin tamamlanmasına yönelik olması ve belli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşulların bulunması halinde taraflar belirli süreli iş sözleşmesi yapabilir. Bazen kanunlarda da bir iş sözleşmesinin belirli süreli yapılması öngörülebilir.

Belirli süreli iş sözleşmesinin zincirleme olarak yani üst üste yapılabilmesi için de objektif nedenin varlığı gerekir. Eğer ilk defa belirli süreli iş sözleşmesi yapılırken objektif neden varken belirli süreli sözleşmenin yenilenmesi esnasında objektif neden yok ise, taraflar arasında başlangıçtan itibaren belirsiz süreli bir iş sözleşmesinin var olduğu kabul edilir.

Bir iş sözleşmesinde deneme süresi olması için sözleşmede deneme süresinin özel olarak öngörülmesi gerekir. Deneme süresince tüm hak ve borçları hüküm ifade eden bir iş sözleşmesi mevcuttur. Bu sürenin özelliği, söz konusu süre içerisinde taraflara, diğer tarafa önceden haber vermeden ve tazminat ödemeden iş sözleşmesini feshetme imkânı vermesidir.

Kanun’da deneme süresinin en fazla iki ay olabileceği ve toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar uzatılabileceği belirtilmiştir.

Faaliyetin sadece yılın belli bir döneminde sürdürüldüğü veya yoğunlaştığı işlere mevsimlik iş, bu işlerin konu olduğu iş sözleşmelerine de mevsimlik iş sözleşmesi denir. Mevsimlik işlerde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz ve mevsimlik iş sözleşmesiyle çalışanların yıllık ücretli izin hakkı yoktur.

Uygulamada “part -time” çalışma olarak ifade edilen çalışmalar, iş hukukunda kısmi süreli çalışma olarak adlandırılmaktadır. İşçinin haftalık çalışma süresinin, iş yerindeki haftalık çalışma süresinin 2/3’ünün altında kalan süreden daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.

Geçici iş ilişkisi, işverenin bir işçisinin iş görme edimini geçici bir süreliğine bir başka işverenin emrine vermesiyle kurulan iş ilişkisidir. Özel istihdam bürosu aracılığıyla kurulan geçici iş ilişkileri mesleki amaçlı, holding bünyesinde veya aynı şirketler topluluğunda gerçekleştirilen geçici iş ilişkileri ise mesleki amaçlı olmayan geçici iş ilişkileridir. Bu iki tür arasındaki temel fark, mesleki amaçlı geçici iş ilişkisinde işverenin işçiyi salt başka işverenlere ödünç vermek için istihdam etmesi, mesleki olmayan geçici iş ilişkisinde ise, işverenin kendi bünyesinde görevlendirmek üzere istihdam ettiği işçiyi istisnai olarak belirli bir süre için ödünç vermesidir.