İş Hijyeninde Temel Kavramlar ve Uygulamalar

İş sağlığı multidisipliner bir çalışma alanıdır. İş sağlığı hizmetlerinin organizasyonu ve sunumu için teknik, sağlık ve sosyal bilim alanlarında eğitim almış iş sağlığı profesyonellerinin birlikte çalışmasına gereksinim vardır. Sağlık alanında işyeri hekimliği ve işyeri hemşireliği; teknik alanda iş güvenliği uzmanlığı ve iş hijyenistliği iş sağlığı hizmetlerinin sununda temel meslek alanlarıdır. İş hijyenistliği ise ülkemizde yaygın olarak kullanılmayan bir tanımlamadır. İş hijyeni çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik ve psikososyal risklerin tahmin, tanınması, değerlendirilmesi ve kontrol edilmesi için yapılan çalışmalardır. Bu nedenle iş hijyeni teknik ve klinik bilginin birlikte değerlendirildiği bir alandır.

İş Hijyeni Tanımı

Hijyen terimi günlük kullanımda ve halk dilinde temizlik ve mikroplardan arındırılmış anlamında kullanılmakla beraber kapsamı oldukça geniş olan bir kavramdır. Fransızca “hygiène” geniş anlamda sağlık anlamına gelmektedir. İş hijyeni ise çalışma ortamında bulunan sağlık tehlikelerinin tahmini, tanınması, değerlendirilmesi ve kontrol edilmesi ile çalışanların sağlıklarının korunmasını amaçlayan disiplindir.

İş Hijyeni Tarihsel Gelişim Süreci

İş hijyeni ilk olarak sanayiden sayılan işyerleri için düşünülmüştür. Bu nedenle ilk kurulan kurumlarda endüstriyel hijyen tanımı kullanılagelmiştir. İlk olarak sırasıyla 1938 yılında Amerikan Kamu Endüstriyel Hijyenistleri Konferansı (American Conference of Governmental Industrial Hygiene (ACGIH) .

İş Hijyeni Uygulamalarının Kapsamı

Çalışanlar işyerlerinde çok sayıda tehlike ile karşılaşırlar. Tehlike bir işyerinde bulunabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik ya da psikososyal etkenden kaynaklanabilir. İş yerlerinde genellikle bu etkenler bir aradadır ve çalışanlar bu etkenlerle aynı anda karşılaşırlar. İş hijyen uygulamaları en geniş anlamda çalışma ortamında risk ve tehlikelerin değerlendirilmesi ve kontrolü uygulamalarını kapsar.

Maruz Kalım

İş hijyeni uygulamalarının temel konusu çalışanların iş yeri ortamında ve çevresel etkenlere maruz kalım düzeylerinin ölçülmesi ve yorumlanmasına dayalıdır. Bu bilgiye ulaşmak için doğrudan ya da dolaylı yöntemler kullanılarak maruz kalım düzeyleri belirlenir. Doğrudan ölçüm yöntemlerinde çalışanların maruz kaldıkları etkenin vücuda alınan düzeyi ölçülür. Dolaylı yöntemler çalışanın etkene maruz kalma yoluna en yakın vücut yüzeyinde etkenin ölçülmesiyle yapılabilir. Bu ölçüm yöntemine “kişisel maruz kalım” göstergesi denilir.

İş Hijyenistinin Görev Ve Yetkileri

İş hijyenistleri akut ve kronik olarak fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik ya da psikososyal etkenlere maruz kalım sonucu oluşabilecek sağlık risklerin önlenmesi için çalışmalar yapmaktadır.

İş Hijyen Programı

İşyerinin tamamında fiziksel, kimyasal, ergonomik ve biyolojik tehlikelerin düzeyini ölçmek için örnek alınması, örneklerin analizi, yorumlanması ve önleme stratejilerinin belirlenmesidir.

İş Hijyenisti Eğitimi Ve Yetkinlikler

Uluslararası Meslek Sınıflandırmasında (International Standard Classification of Occupations (ISCO) iş hijyenisti “çevresel ve mesleksel sağlık ve hijyen profesyoneli" olarak tanımlanmıştır. Birçok ülkede iş hijyenisti olabilmek için akredite ve sertifkalı eğitim programları vardır. Amerika Birleşik Devletlerinde ve Kanada’da Serifikalı Endüstriyel Hijyenist olabilmek için herhangi bir fen alanında lisans eğitimi almış olmak ve iş hijyeni eğitimlerini tamamlamış olmak gerekmektedir (Certified Industrial Hygienist -CIH).