İnsan Kaynaklı Afetler ve Çeşitleri

Afetler; toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa veya insan kaynaklı olaylardır. Meydana gelen olayların kendisi değil, bu olayların sebep olduğu yıkımlar veya doğurduğu sonuçlar afet olarak değerlendirilmelidir.

Afetler kendi aralarında doğal afetler ve insan kaynaklı afetler olmak üzere iki kısımda incelenir.

Doğal afetlerin bir kısmı doğa kökenli olup bunların oluşumuna insan müdahalesi söz konusu değildir. Fakat bazı doğal afetlerin meydana gelmesinde insanoğlunun ya doğrudan ya da dolaylı olarak etkisi vardır. Doğal afetler ayrıca oluşum hızlarına göre, yavaş gelişen ve hızlı gelişen doğal afetler olarak ikiye ayrılabilir. Afetin büyüklüğü genel olarak bir olayın meydana getirdiği can kayıpları, yaralanmalar, yapısal hasarlar, yol açtığı sosyal ve ekonomik kayıplarla ölçülmektedir.

İnsan kaynaklı afetler, doğa ile aralarında bir neden sonuç ilişkisi kurulamayan ve doğrudan insan faktörüne bağlı olarak gelişen afetlerdir. Ulaşım kazaları, kimyasal ve nükleer kazalar, yangın, savaş, terör olayları salgın hastalıklar, iş kazaları, günümüzde en sık karşılaşılan insan kaynaklı afetlerdir.

Ulaşım kazaları, beklenmedik bir anda karşılaşılan, ölüm, yaralanma ve sakatlanmalara yol açan durumlardır. Uluslararası verilere göre bir kaza sonucu en az 10 kişi hastaneye yatar ve en az 25 kişi zarar görürse bu kaza afet niteliği kazanmaktadır. Ulaşım kazaları karayolu, denizyolu, havayolu ve demiryollarında gerçekleşen kazalar olarak dört grupta incelenir. İş kazaları önceden planlanmamış, çoğu kez kişisel yaralanmalara, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay ya da belirli bir zarar ya da yaralanmaya neden olan beklenmeyen ve önceden planlanmamış bir olay olarak tanımlamaktadır. Nükleer felaket insanlara fiziksel, zihinsel, duygusal ve ekonomik hasar vererek onları olumsuz etkileyen, ayrıca gelecek nesiller üzerinde ciddi sonuçlara yol açacak genetik etkiler ortaya çıkaran afetlerdir. Nükleer ve kimyasal maddelerin neden olduğu kazaların afet boyutuna ulaşması genellikle bu maddelerin terör faaliyetlerinde veya savaşlarda silah olarak kullanılması ile olur. Savaş, iç savaş ve terör olayları tamamen insan faktörüne bağlı olarak gelişen afet türleridir. Mülteci hareketleri, kendi doğduğu ülkenin dışında yaşayan ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden zulme uğrayacağından korkan ve bu zulüm korkusu nedeniyle ülkesinin korumasından yararlanmayan veya yararlanmak istemeyen ve ülkesine dönmeyen kişiler ve bu kişilerin hareketleri olarak tanımlanabilir. Afet sonrasında kanalizasyon, su şebekesi, yollar, iletişim sistemleri ve diğer altyapı tesislerinin büyük çapta hasar görmesiyle su kaynaklarına kanalizasyon suyu karışır ve sular hastalık etkenleriyle kirlenmiş hâle gelir. Ölmüş insan ve hayvanların cesetleri bir süre sonra kokuşur ve hastalık etkeni mikroorganizmaların üremesi ya da çoğalması için uygun ortam oluşturur. Bozulan ortamda bulaşıcı hastalıkların taşıyıcısı olan fare, sivrisinek ve diğer vektör canlıların kontrolsüz biçimde üremesiyle salgın ve bulaşıcı hastalıklar yayılarak afete neden olurlar.