İnsan Kaynakları Yönetimine Giriş

İşletmeler günümüzde küreselleşmenin de etkisiyle yoğun bir rekabet ortamı içerisinde faaliyette bulunmakta ve varlıklarını sürdürmektedir. Küreselleşme süreci rekabetin ulusal boyuttan uluslararası boyuta taşımakla kalmamış; toplumların yapısında, uluslararası ilişkilerde, ticarette önemli gelişmelere neden olmuştur. Böyle bir ortamda işletmeler değişen çevreye uyum sağlayabilmek ve rekabette üstünlük elde edebilmek için kendilerini sürekli yenileme, değişen ihtiyaçlara hızla cevap verme, yenilik yapma gereği ile karşı karşıya kalmıştır. Bu nedenle işletmeler etkin yönetilmek ve insan kaynakları yönetimine ağırlık vermek durumundadır.

Farklı tanımlardan yola çıkarak İKY kavramını şu şekilde tanımlayabiliriz: “İKY; kadrolama, eğitim ve geliştirme, performans değerlendirme, ücret ve ödüllendirme, katılım, motivasyon gibi uygulamalarıyla örgütün performansını artırmak ve dolayısıyla rekabet üstünlüğü elde etmek amacıyla işgörenlerin bilgi, beceri ve yeteneklerinden azami derecede istifade etmeye, onların ihtiyaç ve isteklerini karşılamaya ve refahlarını artırmaya yönelik stratejik, bütünleşik ve uyumlu bir yaklaşımdır.

Bir örgütün başarılı olması, insan kaynaklarının etkili kullanımıyla ve onların bilgi, beceri ve gelişmelerinden yararlanılmasıyla mümkündür. Bu nedenle insan kaynakları örgütün en önemli değeridir.

İnsan kaynakları yönetimi anlayışı ve insan kaynakları yönetimi kavramı geliştirilmeden önce personel yönetimi söz konusuydu. Ancak personel yönetimi, meydana gelen önemli gelişmeler sonucu modern örgütlerin ihtiyaçlarını daha etkili olarak karşılamak için kendisini yeni bir anlayış olan İKY’ye dönüştürmek durumunda kalmıştır. İKY, personel yönetiminden farklı olarak ve onu da kapsayacak şekilde uzun vadeli ve stratejik bir bakış açısını gündeme getirmiştir. Personel yönetimi, işgöreni bir maliyet unsuru olarak görürken, İKY onu bir sermaye unsuru, bir kaynak olarak görmektedir.

İKY işletmenin stratejileriyle bütünleşmiş İK stratejileri geliştirerek ve uygulayarak örgütün amaçlarını gerçekleştirmesine destek olmak, verimliliği artırmak, yüksek performans kültürünü oluşturmak, yasal düzenlemelere uyum sağlamak, güven iklimi yaratmak, insanların yönetimine etik bir yaklaşım uygulamak gibi amaçlara sahiptir.

Etkili bir İKY, öncelikle örgütün yapısını ve stratejilerini etkileyen kararlar alma, örgütsel performansı iyileştirme ve sürdürme yönünde çeşitli faaliyetlerde bulunur. Bu faaliyetler, başta çevreyi anlama ve değerlendirme olmak üzere iş analizi, İK planlaması, personel temini, eğitim ve geliştirme, kariyer yönetimi, performans değerlendirme, ücret ve ödüllendirme, endüstriyel ilişkiler, sağlık ve güvenlik, İKY’nin performansını değerlendirmeyi kapsar.

İşletmenin stratejik amaçları doğrultusunda İKY’nin amaçlarının oluşturulması ve uygulamalarının tasarlanması önem arz etmektedir. Ayrıca İKY politikaları ve izleklerinin geliştirilmesi zorunludur. Çünkü bu politikalar İKY’ye ilişkin eylemlerde karar almada yol gösterici genel açıklamalardır. Böylece örgüt çapında ve zaman boyutu içerisinde tutarlı kararlar alınması sağlanmış olur. İzlekler ise, faaliyetleri yürütmenin geleneksel yöntemleridir, politikalara göre daha özeldir.

İKY, çalışanların maddi ihtiyaçlarını karşılama, ekonomik koşullara göre daha iyi bir gelir sunma, insanca çalışabilecekleri bir ortam yaratma gibi uygulamalarıyla, iş görenrefahının artması yönünde çaba gösterir.

Çalışanların refahının artması, örgütsel performansın artmasına neden olur. Öte yandan İK etkili bir şekilde yönetildiği takdirde, örgüt için yaşamsal öneme sahip şu çıktılar elde edilir:

Günümüzde İKY’nin artan önemi ve karmaşık yapısı nedeniyle, orta ve büyük ölçekli örgütlerin hemen hemen tümü, İK departmanı oluşturmaktadır. Kuşkusuz İK fonksiyonunun ayrı bir birim tarafından yerine getirilmesinde örgütün büyüklüğünün etkisi bulunmaktadır. İK bölümleri veya departmanlarının, örgütleri etkili kılma, etkili politikalar ve programlar geliştirme, İK uygulamalarını ortaya koyma gibi önemli bazı işlevleri bulunmaktadır. Söz konusu departmanlar, bu işlevlerinin çoğunu hat yöneticileriyle birlikte yerine getirirler.

İKY’den sadece İK departmanları, İK profesyonelleri sorumlu tutulamaz, hat yöneticileri ve hatta işgörenler de sorumluluk taşırlar. Etkili İK yönetimi, bu alanda uzmanlaşmış olanların, yani İK profesyonellerinin görevidir. Bu profesyoneller, insan kaynaklarını yönetmek için gerekli özel bilgi ve becerileri kazanmış insanlardır. Söz konusu profesyonellerin stratejistlik iş ortaklığı, yenilikçilik ve değişim ajanlığı rolleri bulunmaktadır. Ayrıca İK birimlerinin yönetsel, operasyonel, stratejik ve iş görensavunuculuğu rolleri vardır.

Yönetsel rol, geçmişte personel bölümlerinin faaliyetleriyle ilgilidir. Operasyonel rol ise yasalara uyumu sağlama, tedarik ve yerleştirme planları yapma, günlük izleme sistemleri oluşturma, personel tedarik ve seçim işlemini yapma, eğitim programları tasarlama ve uygulama, ücret ve maaş programlarını yönetme, sosyal ödemeler paketini düzenleme ve değerlendirme sistemlerini oluşturma gibi faaliyetleri kapsar. Stratejik role ise, örgütün stratejilerini belirlenmesinde ve gerçekleştirilmesinde oynadığı roldür. İK birimlerinin belirttiğimiz rolleri yanında iş görensavunuculuğu rolleri de vardır.