Hasta/Yaralının ve Olay Yerinin Değerlendirilmesi

Hastanın/yaralının yaşamını kurtarmak ve korumak için ilk yardım önceliklerinin, uygulanacak yöntemin belirlenmesi ve güvenli bir müdahalenin başarılı bir şekilde uygulanmasında, hasta/yaralının ve olay yerinin değerlendirilmesi, triyajın bilinmesi önemlidir.

Hasta/Yaralının Değerlendirilmesi

Hasta/yaralı; hastalığın ya da yaralanmanın ciddiyetinin, ilk yardım önceliklerinin, yapılacak ilk yardım yönteminin belirlenmesi ve güvenli bir müdahalenin sağlanması amacıyla değerlendirilir.

İnsan Vücudunun Yapısı

Vücudun esas yapı taşı hücredir. Benzer hücreler birleşerek dokuları, benzer dokular birleşerek organları ve organlar birleşerek sistemleri oluşturur.

Yaşam Bulguları

Hastayı/yaralıyı değerlendirmeden önce yaşam bulgularının anlamlarının bilinmesi gerekmektedir. Çünkü, bu bulguların var veya yok olması yapılacak müdahaleler için önem taşımaktadır. Yaşam bulguları dendiğinde, hasta/yaralının; bilinci, nabzı, solunumu, dolaşımı, vücut sıcaklığı ve kan basıncından söz edilmektedir.

Hasta/Yaralıyı Değerlendirme Aşamaları

İlk değerlendirmede; hasta/yaralıya sözlü uyaranla ya da hafifçe omuzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu ve arkasından ilk yardımın ABC’si değerlendirilir.

İkinci değerlendirme; baştan aşağı muayene yapılır.

Triyaj

Triyaj; hasta ve yaralıların, yaşamlarını tehdit eden yaralanma derecelerine ve beklenen yarara göre sıralanmasıdır. Hastaların hangi zaman ve sırada acil yardım alması gerektiğini, nakil hızını ve seçilecek hastaneyi belirleyen kısa klinik değerlendirmedir.

Triyajın Amaçları

Triyaj uygulamasında genel amaç, daha çok hastanın veya yaralının yaşamını kurtarmaktır.

Triyajda Temel Kurallar

Triyaj değerlendirmesi; solunum, dolaşım, bilinç sırasını takip eder ve bu değerlendirme sonucuna göre acil ve öncelikli hasta veya yaralılar tespit edilir. Triyaj, ulaşılan her basmakta yeniden yapılır. Triyaj süresi, her bir yaralı için 1 dakikadan daha kısa olmalıdır. Triyaj, olaydan etkilenen herkese uygulanır. Triyaj işleminde görevler, kesin tanımlanmış ve paylaşılmıştır. Genellikle, triyaj işinden tek kişi sorumlu olur. Triyaj sorumlusu, acil sağlık sisteminin olay yerindeki gözü ve kulağıdır.

Triyajın Evreleri

Triyajda üç, dört ve beş kategorili sınıflandırma sistemleri kullanılmaktadır. Beşli triyaj sisteminde hastalar, hemen, çok acil, acil, yarı acil ve acil olmayan şeklinde beş kategoride incelenir. Etkin bir triyaj sistemi basitlik, zaman etkinliği, doğruluk, güvenilirlik ve en az yanılma özelliklerine sahip olmalıdır. Triyaj sisteminin diğer bileşenleri kayıt sistemi, iletişim sistemi ve güvenliktir.

Triyaj Çeşitleri

Triyaj; başvuru, vaka, olay yeri, müdehale ve nakil triyajı, triyaj hastanesi ve acil servis triyajı olmak üzere yedi şekilde yapılmaktadır.

Triyaj Sisteminde Sınıflama ve Kodlama

Triyaj sınıflama sistemi

Stabil olmayan acil hasta veya yaralılar; bu gruba giren hasta veya yaralılarda solunum ve dolaşım stabil değildir.

Stabil acil hasta veya yaralılar: Solunum ve dolaşım değerleri stabildir. Kurtarma, acil yardım ve nakil geciktirilebilir.

Acil olmayan hasta veya yaralılar; yaşamsal bulgularında solunum ve dolaşıma yönelik herhangi bir risk mevcut değildir.

Ölmüş kişiler ya da aşırı ağır hasta veya yaralılar; o anda tedavi edilemeyecek kadar ağır, yaşama olasılıkları olmayan ya da düşük olan hasta veya yaralılardır.

Triyaj kodlama sistemi

Kırmızı kod: Ciddi hastalığı ya da yaralanması olan hasta veya yaralılardan oluşan acil gruptur.

Sarı kod: Hâlihazırda yaşamı tehdit eden hastalığı ya da yaralanması olmayan, ancak zamanında nakledilmez ise yaşam tehdidi olan hastalardan/yaralılardan oluşan gruptur.

Yeşil kod: Tıbbi bakıma gereksinimi olan ancak acil olmayan hafif yaralı, bilinci açık hasta veya yaralılardır.

Siyah kod: Ölmüş ya da hayatta kalma şansı düşük kabul edilen kişilerdir.

Her yaralının kısa bir süre içinde sağlık durumu değişebilir ve bir başka triyaj renk kodu içine girebilir.

Triyaj kartı

Triyajı yapılmış hastanın/yaralının değişik basamaklarda derecelerinin belirlenmesi amacı ile oluşturulan karttır. Yaralılar, sınıflandırmaya uygun renklendirilmiş triyaj kartları ile işaretlenir.

Triyaj kartı sudan etkilenmeyen, kolay yırtılmayan ve dikkat çekici olmalıdır. Kan, serum gibi etkenlerle, taşıma esnasında gelişebilecek takılma veya çekilme gibi olaylarda zarar görmemelidir.

Triyaj kartının ön yüzünde; kart numarası, il kodu, yaralamanın tipi, triyaj kodu, nakil yolu ve pozisyonu, ikincil ve birincil nakil bölümleri bulunmaktadır. Yeni triyaj kartlarında, nakledilen hastanın izlemini kolaylaştırmak için trafik kodu, hastane kodu ve kart numarası verilmesi öngörülmektedir.

Triyaj kartının arka yüzünde; serumlar ve saatler, verilen ilaçlar ve saatleri, hekimin notu, hekimin kimliği, ikinci nakil ve birinci nakil bölümleri bulunmaktadır.

Olay Yerinin Değerlendirilmesi

Olay yeri, o noktada tekrar kaza olma riskinin ortadan kaldırılması, olay yerindeki hasta/yaralı sayısının ve türlerinin belirlenmesi amacıyla değerlendirilir.

Her kazanın kendine göre bir oluş şekli ve yapısı vardır. Yine her olay yerinin de kendine özgü riskleri vardır. Dolayısı ile bu konuda bilinmesi gereken şey; kaza olan çevreye ya da hastanın/yaralının çevresine bir bakmak ve ‘’Burada devam eden riskler var mı?’’ diye sorgulamak gerekir. Her olayın risk durumu birbirinden farklıdır

Olay Yerinin Değerlendirilmesinde Yapılacaklar

Kendimiz ve yaralı için muhakkak güvenli bir bölge oluşturulmalıdır. Hasta/yaralı için bir risk yok ise yerinden oynatılmamalı, hızla yaşam bulguları, kırık ve kanama yönünden değerlendirilmeli, sıcak tutulmalı, bilinç kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir.

Tıbbi yardım 112 Acil Servisten istenmelidir.

Hastanın/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olunmalı, paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin verilmemelidir.

Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmeli, yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır.