Basın ve Yayıncılıkta Hukuki Sorumluluk

Hukuk, insanlar arası ilişkileri düzenleyen ve maddi bir yaptırıma bağlanmış toplumsal düzen kurallarıdır. Hukuk kurallarına aykırı davranış üçüncü kişilere zarar verici nitelikte ise bu zararın giderilmesi anlamında hukuki sorumluluk doğmaktadır.

Haksız Fiil Kavramı: Her bir birey bir başkasının malı, canı, vücut bütünlüğü gibi kişilik değerlerine zarar vermemekle yükümlüdür. Üçüncü kişilerin malvarlığı vücut bütünlüğü ve kişilik değerlerine zarar veren eylemler özel hukukta haksız fiil olarak isimlendirilmektedir.

Haksız Fiilin Unsurları

Bir eylemin haksız fiil olarak isimlendirilebilmesi için belli şartları haiz olması gerekmektedir. Bu şartlar şunlardır:

Hukuka aykırı bir fiil bulunması gerekmektedir. Ayrıca bir hukuka uygunluk sebebi de mevcut olmamalıdır. Hukuka uygunluk sebepleri ise şu şekilde sıralanabilir: Kanunun verdiği yetki, zarar görenin rızası, üstün nitelikte özel yarar; üstün nitelikte kamusal yarar, haklı savunma (meşru müdafaa); zorunluluk hâ li (ıztırar h âli).

Haksız fiilin bir diğer şartı, söz konusu hukuka aykırı eylem sebebiyle bir zarar doğmuş olmasıdır.

Bir eylemin haksız fiil teşkil edebilmesi için aranan diğer şart, bu eylem sebebiyle maddi veya manevi bir zararın doğmuş olmasıdır.

Zarar sonucu ile hukuka aykırı eylem arasında bir nedensellik bağı bulunmalıdır.

Son olarak eylemin faili kusurlu hareket etmiş olmalıdır.

Haksız Fiilin Hukuki Sonucu

Haksız fiile bağlanan en temel sonuç, haksız fiil neticesinde ortaya çıkan zararın zarar veren tarafından tazmin edilmesidir.

Basın Yoluyla Gerçekleştirilen Haksız Fiiller

Basın yoluyla gerçekleşecek saldırılar diğer deyişle haksız fiiller, daha ziyade kişinin onuru, ismi, resmi, sırları, özel hayatı gibi duygusal değerlerine yöneliktir.

Kişilik Hakkı

Kişinin doğumla kazandığı, bağımsız varlığını ve bütünlüğünü oluşturan, hayat, beden ve ruh tamlığı, vicdan, din düşünce ve çalışma özgürlüğü, onuru, ismi, resmi, sırları aile bütünlüğü ve duygusal değerlerinin tümü kişilik hakkını oluşturur.

Kişilik Hakkına Basın Yolluyla Gerçelleşen Saldırılar Bakımından Hukuka Uygunluk Sebepleri

Basın yoluyla kişilik hakkına gerçekleşecek saldırılar bakımından iki hukuka uygunluk sebebi ön plana çıkmaktadır. Birincisi kişilik hakkı saldırya uğrayan kimsenin bu saldırıya rıza göstermesi olup diğeri ise söz konusu kişilik hakkının ihlalinde kamunun özel bir yararının bulunmasıdır.

Basının Uyması Gereken Kurallar

Gerçeklik

Kişilik hakkına dönük bir saldırı teşkil eden yayının hukuka uygun olabilmesi için öncelikle aranan şart yayının gerçeğe uygun olmasıdır.

Güncellik

Aktüel hiçbir değeri olmayan bu anlamda toplumun ilgilenmediği bir olayı tekrar haber yapmak güncellik unsurundan daha doğrusu kamu yararı unsurundan mahrum olacaktır.

Kamu yararı

Bir haberin sunulmasını anlamlı kılan en önemli unsur, konu ile ilgili bir kamu yararının bulunmasıdır.

Öz biçim dengesi -şekli uygunluk

Söz konusu kriter aracın amaca uygunluğu şeklinde de ifade edilebilmektedir.

Basın Özgürlüğünün Sınırlarının Aşılmasının Hukuki Sonuçları

Kişilik hakkına bir saldırı gerçekleşmesi durumunda açılabilecek davalar ve hukuki imkanlar şu şekildedir:

Saldırının Önlenmesi Davası

Bu davada ileride gerçekleşecek bir saldırının önlenmesi, engellenmesi talep edilmektedir.

Saldırıya Son Verilmesi Davası

Saldırıya son verilmesi davası ise başlamış ve devam eden bir saldırının durdurulmasını amaçlamaktadır.

Saldırının Tespiti Davası

Saldırının tespiti davasında kişilik hakkı saldırıya uğrayan kimse kişilik hakkına dönük saldırının mahkeme eliyle tespitini talep etmektedir.

Üçüncü Kişilere Bildirim ve Yayımlama

Davacı bunlarla birlikte, düzeltmenin veya kararın üçüncü kişilere bildirilmesi ya da yayımlanması isteminde de bulunabilir.

Maddi ve Manevi Tazminat Davaları

Kişilik hakkı saldırıya uğrayan kimse bu saldırıdan ötürü maddi veya manevi bir zarara uğramışsa saldırıda bulunan kişiden bu zararın tazminini isteyebilecektir.

Saldırıdan Elde Edilen Kazancın Vekaletsiz İş Görme Hükümlerine Göre İstenmesi

Saldırıda bulunan kimse bu saldırı sebebiyle ayrıca bir menfaat elde etmişse kişilik hakkı saldırıya uğrayan kişi bu menfaatin kendisine iadesini talep edebilir.

Basın Yoluyla Kişilik Haklarına Dönük Saldırılarda Hukuki Olarak Sorumlu Olan Kişiler

Basın Kanunu kişiliğe yapılacak saldırıdan ötürü sorumlu tutulacak çevreyi geniş tutarak birden fazla kişinin hukuken sorumlu olduğunu ifade etmiştir.