Toplam Talep ve Toplam Arz

Toplam talep ve toplam arz analizi, bir ülkedeki karar birimlerinin o ülkedeki fiyatlar genel düzeyindeki değişikliklere verdikleri tepkileri analiz eden bir yaklaşımdır. Toplam talep, fiyatların değişken olduğu bir ekonomide harcama birimlerinin söz konusu fiyat değişimlerine vermiş oldukları tepkiyi göstermektedir. Buna göre bir ülkedeki fiyatlar genel düzeyi yükseliyorsa diğer şartlar sabitken toplam harcamalar (toplam talep) azalma eğilimindedir. Fiyatların toplam talebi etkilemesinin çeşitli mekanizmaları bulunmaktadır. Bunlardan biri s ervetteki değişmelerdir.Harcamaların servete bağlı olup olmadığı tartışma konusudur. Bununla birlikte genel eğilim, servet arttıkça harcamaların da artması, servet azaldıkça da harcamaların azalmasıdır. Fiyatlar arttıkça servetin reel değeri azalacağı için harcamaların, diğer bir deyişle toplam talebin azalması beklenir. İkinci olarak fiyat artışları reel para arzını azaltarak faiz oranını artırır. Artan faizler yatırımcıların yatırım yapmalarından vazgeçmesine neden olur. Yatırım yapmayan firmalar piyasadan yatırımlarına yönelik mal ve hizmet satın almadıklarından dolayı toplam talebin azalması söz konusu olur. Üçüncü olarak artan fiyatlar reel döviz kurunu azaltarak ithalatı artırıken ihracatı azaltır. İthalatın artması, yurt içinde yerleşiklerin başka ülkelerin mal ve hizmetlerini talep etmesi demek olduğundan yurtiçi talep bu durumdan olumsuz olarak etkilenir. Benzer şekilde ihracatın azalması sonucunda yabancıların yurtiçindeki mal ve hizmetlere olan talebi düşmektedir. Sonuç olarak bir ülkede toplam talep eğrisi negatif bir görünüm sergiler.

Toplam arz eğrisi ise ülkedeki fiyat değişimlerine üreticilerin verdiği tepkiyi göstermektedir. Toplam arz eğrisinin biçimine ilişkin olarak iktisatçılar arasında bir görüş birliği yoktur. Ekonomiye devletin müdahale etmemesi durumunda tüm piyasaların kendiğilinden dengeye geleceğini iddia eden Klasik görüşe göre toplam arz eğrisi tam istihdam çıktı düzeyinde dik bir doğru şeklindedir. Bunun anlamı toplam talebi artırarak üretimin artırılmasının mümkün olmamasıdır. Diğer bir deyişle hükümetlerin ekonomiye müdahale ederek toplam talebi artırması ve bu yolla çıktıyı artırması mümkün değildir. Toplam talebin artması durumunda sadece fiyatlar yükselecektir. Klasik görüşe karşı çıkan Keynesyen akım ise arz eğrisinin sonsuz esnekliğe sahip olduğunu ileri sürmektedir. Bunun nedenlerinden biri Keynesyen görüşün uzun değil kısa dönemli bir analiz yapmasıdır. Keynesyen sonsuz esnek arz eğrisi durumunda hükümetlerin toplam talebi artırması fiyatları değil çıktı düzeyini artırır. Bu nedenle devletin genişletici politikalarla ekonomiye müdahale etmesi doğrudur. Günümüzde arz eğrisinin kısa dönemde pozitif olduğu kabul edilmektedir. Ancak pozitif arz eğrisinin nedenleri olarak bekleyişlerle ilgili yanılmaların dikkate alındığı görülmektedir. Pozitif arz eğrisi durumunda toplam talep arttıkça hem üretim hem de fiyatlar artar. Uzun dönemde ise toplam talebin sadece fiyatları artıracağı kabul edilmektedir.

Fiyatların dahil edildiği analize göre, bir ekonomideki mal piyasası dengesi toplam talep ve toplam arzın eşit olduğu noktada gerçekleşmektedir. Bu durumda söz konusu ekonomide üretilen ve talep edilen mal ve hizmet miktarı eşittir.