Maliye Politikası
Maliye Politikası bir ekonomide temel makroekonomik amaçlara ulaşmak için kamu harcamaları ve gelirlerinin büyüklük ve bileşiminde düzenlemeler yapma şeklinde tanımlanabilir.
Kamu ekonomisi, özel ekonomiden farklı olarak piyasa değil bütçe yoluyla toplum ihtiyaçlarını karşılar. Mal ve hizmetler piyasa ekonomisi tarafından üretilebileceği gibi kamu ekonomisi tarafından da üretilebilir.
Mali gelenekçiliğe göre kamu harcamaları dar hacimli olmalı, devlet bütçesi denk olmalı, kamu giderleri dolaylı vergilerle karşılanmalı, bütçe açıkları kısa vadeli değil uzun vadeli borçlanmalarla karşılanmalıdır.
Her ekonomide temel makroekonomik hedefler vardır, bu hedefler; tam istihdamın sağlanması ve korunması, fiyat istikrarı, üretimin artırılması, sürdürülebilir bir kalkınma ve büyüme hızının sağlanması ve korunması, ödemeler bilançosunda denge, bölgesel dengesizliklerin giderilmesi, gelir ve servetin adil dağıtılması olarak sıralanır.
Ekonomik istikrar, fiyat istikrarı ve tam istihdamı kapsar.
Ekonominin genel fiyat düzeyinde beliren ve süreklilik gösteren dalgalanmalar enflasyonist, deflasyonist ya da stagflasyonist süreçler yaratabilir. Enflasyon, kaynağında parasal gelirlerin önemli rol oynadığı, genel fiyat düzeyindeki devamlı ve önemli yükselme hareketleridir.
Tam istihdamın sağlanamaması halinde ekonomide millî gelir düzeyi düşmekte, büyüme hızı Bir ekonomide kişilerin iş değiştirmeleri ve yeni iş aramaları sonucunda ortaya çıkan işsizlik friksiyonel işsizlik olarak tanımlanır ve bu işsizlik türü tam istihdama engel oluşturmaz.
İktisadi büyüme bir ülkede belirli bir dönemde üretilen mal ve hizmetlerin toplam tutarındaki artış olarak tanımlanırken; iktisadi kalkınma üretimdeki artışla birlikte üretilen mal ve hizmetlerin kalitesinin de yükselmesini ifade etmektedir.
Gelişmekte olan ülkelerde, gelir dağılımının sosyal etkilerinden başka ekonomik büyüme ile direkt ilişkisi bulunmakta, büyümenin öncelikli hedef olarak kabulünün yanında, gelir dağılımının yadsınamayacak rasyonelleri de söz konusu olmaktadır.
Maliye Politikası Araçları: bütçe, kamu harcamaları, vergileme ve borçlanmadır.
Klasik maliyeciler, minimalist devlet anlayışıyla, kamu harcamalarını, kamu makamlarının toplumsal ihtiyaçları karşılamak üzere, yaptıkları nakdi harcamalar şeklinde tanımlarken, modern iktisatçı veya maliyeciler kamu harcamalarını, kamu makamlarının toplumsal ihtiyaçları karşılamak ya da ekonomik ve sosyal hayata müdahalede bulunmak için yaptıkları parasal harcamalar olarak ifade etmişlerdir.
Klasik maliyecilere göre vergi; kişilerden, kamu giderlerini karşılamak üzere, cebri, nihai ve karşılıksız olarak istenen parasal bir yükümlülüktür. Modern maliyecilere göre vergi, kişilerden kamu harcamalarını karşılamak veya devletin ekonomik ve sosyal hayata müdahalesini sağlamak üzere, cebri, nihai ve karşılıksız olarak, doğrudan doğruya istenen parasal bir yükümlülüktür.
Kamu borcunun özellikleri: Borcun ihtiyari olma özelliği, Borcun karşılıklı olma özelliği ve Borcun geçici olma özelliğidir.
Makroekonomik açıdan gelir; üretim faktörlerinin üretim sürecine katılmaları neticesinde üretimden aldıkları pay olarak ifade edilir.
Gelir dağılımı, bir ülkedeki gelirin fert veya gruplar arasında nasıl dağıldığını ifade eder.
Gelir dağılımını ölçmede kullanılan Lorenz eğrisi yönteminde yatay eksende en az gelirliden en çok gelirliye doğru dizilmiş tüketici birimlerinin yüzdesi kümülatif olarak gösterilir. Mutlak eşitlik durumunda Lorenz eğrisi düz bir çizgi konumuna gelecek, eşitsizliklerin olması durumunda ise kavisli bir eğri haline dönüşecektir.
Gelir dağılımını ölçmede kullanılan ikinci yöntem Gini katsayısı olarak ifade edilir. Katsayının değeri sıfır ile bir arasında değişmekte, gelir dağılımındaki dengesizliğin azalması katsayı değerini sıfıra, dengesizliğin artması ise katsayı değerini bire yaklaştırmaktadır.
Devlet gelir dağılımında daha adaletli bir düzeyin gerçekleştirebilmesi için mali araçları devreye sokmakta en genel tabiriyle kamu gelirleri ve kamu giderleri bu hedefe ulaşmada etkin bir politika aracı olarak kullanılmaktadır.