İdari Yargıda Dava Çeşitleri -II

Yürütmenin Durdurulması

Dava açılmasıyla iptali istenen işlem ortadan kalkmaz, fakat bu durum telafisi güç veya imkânsız zararlara yol açabilir. Yürütmenin durdurulması bu sakıncalı durumun ortadan kaldırılmasını sağlamaktadır.

Yürütmenin Durdurulmasının Şartları

Mevzuatta yürütmenin durdurulmasında usule ve esasa ilişkin bazı şartlar öngörülmektedir.

(1) Usule ilişkin şartlar: Yürütmenin durdurulması talebinde bulunabilmek için;

(a) İptal davasının açılmış olması gerekir,

(b) Taraflardan birinin talepte bulunması gerekir,

(2) Esasa ilişkin şartlar: Yürütmenin durdurulmasının kararı verilebilmesi için şu iki şartın bir arada bulunması gerekmektedir.

(a) İşlem açıkça hukuka aykırı olmalıdır ve

(b) işlemin uygulanması hâlinde telafisi güç veya imkânsız bir zararın doğması gerekmektedir.

Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları

Yürütmenin durdurulması talebi sonunda mahkeme iki yönde karar verebilir:

(a) Ret kararları: Yürütmenin durdurulması talebi üzerine mahkeme, yukarıda zikredilen şartların bulunmadığını tespit ederse, talebi reddedecektir.

(b) Kabul kararları: Bu karar işlemin varlığı üzerinde etki yapmaz, sadece işlemin uygulanmasını engeller.

Yürütmenin Durdurulmasında İtiraz

Yürütmenin durdurulması talebi hakkında verilmiş karara, davanın tarafları, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 7 gün içinde bir dilekçe ile itiraz edebilirler. İtiraz merciinin kararı kesindir.

Kanun Yolları Aşamasında Yürütmenin Durdurulması

Kanun yoluna başvurulmuş olması, hâkim, mahkeme ve Danıştay kararlarının yürütülmesini durdurmaz

Ancak açık hukuka aykırılık ve telafisi güç ya da imkânsız zararların doğması koşullarının varlığı hâlinde yürütmenin durdurulması kararı verilebilir. Ayrıca temyiz ve itiraz aşamasında, mahkeme kararı hakkında yürütmenin durdurulması kararı verildikten sonra, mahkeme kararı hakkında bozma kararı verilirse, bu bozma kararı, kararın yürütülmesini kendiliğinden durdurur.

İptal Davasının Sonuçları

İptal davasında davacı, dava konusu işlemin iptalini talep eder. İdar iyargı yeri de davayı ya reddeder yahut işlemde bir hukuka aykırılık tespit ederek işlem hakkında iptal kararı verir.

İptal Davasında Hâkimin Yetkileri

İptal davasında hâkim düzenleyici işlemlere karşı açılan davada, işlemin bütününü iptal edebileceği gibi bir kısmını da iptal edebilir. Fakat mahkeme idare yerine geçerek işlem yapamaz.

Davanın Reddedilmesinin Sonuçları

İptal davası sonucunda mahkeme, ön incelemedeki eksiklikler sebebiyle veya esasa ilişkin olarak idari işlemde bir sakatlık bulmayarak davayı reddedebilir. Ret kararının sonuçları ise şöyledir.

(1) Dava konusu işlem bakımından sonuçları: İptal davasının yargı yerince reddedilmesinin, dava konusu işlem üzerinde herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.

(2) Taraflar bakımından sonuçları: İptal davasının reddedilmesi, sadece davanın taraflarını etkiler. Ancak bu etki, davanın usulden veya esastan reddedilmesine göre farklılık arz eder.

İptal davası, ön incelemede ele alınan konulardan dolayı reddedilirse, her bir konuya göre etkiler de farklı olacaktır. Usul eksiklikleri, sonradan tamamlanabilir ise sakatlık giderilerek yeniden dava açılabilir. Usul eksiklikleri sonradan giderilebilir değilse artık yeniden dava açılamaz.

Davanın esasına geçilerek iptal nedenleri açısından bir inceleme yapılıp, işlemin hukuka aykırı olmadığı tespit edilirse, dava esastan reddedilecektir. Bu hâlde, aynı iptal sebebine ya da sebeplerine dayanılarak tekrar dava açılamaz.

(3) Üçüncü kişiler bakımından sonuçları: İptal davası, ister ön incelemedeki konular bakımından isterse esastan reddedilsin, üçüncü kişilere etki yapmaz.

İptal Kararı Verilmesinin Sonuçları

İptal kararı geçmişe ve genele etkili olacak şekilde idari işlemin varlığına son verir.

İptal Kararının Uygulanma Esasları: İptal kararının gereğinin yerine getirilmesi görevi, genellikle iptal edilen işlemi yapan idareye düşmektedir.

(1) Kendiliğinden sonuç doğuran iptal kararları: Kimi durumlarda idarenin pasif kalması, kararın uygulanması için yeterli olur.

(2) Aynı nitelikte yeni bir karar alınmasını engellemeyen iptal kararları: İptal edilen işlemin yenilenmesi: Bazı hâllerde, iptal edilen işlem, yenilenebilir ve bu yenilenme hukuka aykırı sayılmaz.

(3) Tersine işlem yapılmasını gerektiren iptal kararları: Olumsuz bir işlem iptal edilince, idare işlemi olumlu olarak yapmak zorundadır.

(4) Hukuksal durumlarda değişiklik yapılmasını gerektiren iptal kararları: Bazı durumlarda iptal kararını yerine getirebilmesi için idare, iptal edilen işlemle ilgili olanların hukuksal durumlarında değişiklik yapması, aktif bir duruma geçerek kararın uygulanması için bir dizi işlem ve eylemler yapması gerekir.

(5) İptal kararının yerine getirilmesinde imkânsızlık: İptal kararının yerine getirilmesinde madd iya da hukuki imkânsızlıklar olabilir. Bu gibi hâllerde idarenin tazminat sorumluluğu devam eder.

İdari Yargı Kararlarının Uygulanması

Kararların Uygulaması Zorunluluğu

İdare mahkemelerince verilen kararlar “makul bir sürede”, en geç 30 gün içinde, uygulanmalıdır. Bu süre içinde karar uygulanmamasından idare ve kamu görevlisi sorumludur.

Kararın Uygulanmaması Hâlleri

Yargı kararının bu süre içinde uygulanmaması idarenin sorumluluğuna yol açar. Sorumluluk, idarenin kararı hiç uygulamaması, geç, eksik veya şekli uygulaması durumlarında ortaya çıkabilir.

Kararın Uygulanmamasından Kaynaklanan Sorumluluklar

Yargı kararının gereğinin zamanında yerine getirilmemesi, idarenin ve kamu görevlisinin sorumluluğuna yol açar.

(1) İdarenin sorumluluğu: Yargı kararını uygulamamak hizmet kusuru oluşturur, ancak tazminatın ödenmesi kararın uygulanma zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.

(2) Kamu görevlisinin sorumluluğu: Kamu görevlisi, yargı kararının gereğini yerine getirmezse hukuki sorumluluğu oluşur ve idare tazminat ödemek zorunda kalırsa, kusurlu görevliye rücu eder. Ayrıca kamu görevlisi hakkında disiplin ve ceza sorumlulukları da oluşur.