Memurların Hakları Tabi Oldukları Yükümlülükler ve Yasaklar

Kamu hizmetlerinin sürekli, kesintisiz, eşit, tarafsız ve gereklerine uygun şekilde yürütülmesi idarenin önemli görevlerindendir. Bu hizmetlerdeki herhangi bir aksaklık vatandaşlar için katlanamaz sonuçlar doğurur. Bu itibarla kamu hizmetleri özel yarar ve çıkarların üstünde olup kesintiye uğramaması gerekir. İşte kamu hizmetlerinin en iyi şekilde yürütülmesi için idarenin hareket araçlarına sahip olması gerekir. Bu hareket araçlarından biri memurlardır. Ancak kamu hizmetinin en iyi şekilde yürütülmesi için memurların haklara sahip olması ve bir takım yükümlülük ve yasaklara tabi olması gerekir.

Kişi memur olmakla beraber bir statüye dâhil olur. Bu statü normal bir bireyden farklı özelliklere sahiptir. Zira bu statü memurlar için bir takım hak, yükümlülük ve yasaklar öngörür.

Memurlar görevlerini gereği gibi yerine getirebilmek için bir takım haklara sahiptir. Bunlar; hizmet hakkı, güvenlik hakkı, maaş hakkı, istifa ve emeklilik hakkı, sendika kurma ve üye olma hakkı, müracaat, şikayet ve dava açma hakkı, izin hakkı, isnat ve iftiralara karşı korunma hakkı ve kovuşturma ve yargılama hakkıdır.

Yükümlülükler müspet ödevler olup bir şey yapmayı gerektirir. Yasaklar ise menfi ödevler olup bir şeyi yapmaktan kaçınmayı, bir şeyi yapmamayı zorunlu kılar. Başka anlatımla bir şey yapmayı gerektiren ödevler yükümlülüklerdir, bir şeyi yapmamayı yükleyen ödevler ise yasaklardır.

Bu itibarla memur olan kişi birtakım ödevlere tabidir. Çünkü bir memurun yaptığı görev belli birtakım kurallara uymayı gerektirir. Nitekim bir kamu görevlisi kamu kurum ve kuruluşlarında kendi isteği ve çıkarlarına göre hareket edemez. Kanunun daha önce sınırlarını çizdiği ödevlere göre hareket etmesi gerekir.

Yükümlülükler Anayasa ve kanunlara saygılı davranmayı, tarafsızlık ve devlete bağlılığı, hizmeti kişisel olarak ve kesintisiz bir biçimde yürütmeyi, hiyerarşik üste bağlılık ve itaat etmeyi, mal bildiriminde bulunmayı, davranışlarda özel bir itina göstermeyi, kıyafet yükümlülüğü ile resmî belge, araç ve gereçleri iade etmeyi gerektirir. Anayasa ve kanunlara saygılı davranma ödevi memurların hukuka bağlı olmasını, tarafsızlık ve devlete bağlılık ödevi ayrım yapmamayı ve her durumda devletin menfaatlerini korumayı, hizmeti kişisel olarak kesintisiz bir biçimde yürütme ve hiyerarşik üste bağlılık ve itaat etme kamu hizmetinin sürekliliğini sağlar. Mal bildiriminde bulunma ödevi şeffaflığı sağlayıp yolsuzluk ve rüşveti engeller. Davranışlarda özel bir itina gösterme ödevi devletin itibarını veya görev haysiyetini zedeleyici fiil ve davranışlarda bulunmamayı yükler. Kıyafet yükümlülüğü memurları modern bir görünüme sahip kılar. Resmî belge, araç ve gereçleri iade etme ödevi ise kamu malları ve kaynaklarını etkin, verimli ve tutumlu kullanmayı gerektirir.

Yasaklar ise başka bir görev almayı, bir sanat ve ticaretle uğraşmayı, taraflı davranmayı, siyasi faaliyette bulunma ve siyasi partilere girmeyi, dernek kurma ve derneklere girmeyi, grev ve toplu hareket etmeyi, hediye ve çıkar sağlamayı, kitle iletişim araçlarına bilgi ve demeç verme, gizli belgeleri açıklamayı ve ayrıldığı kuruma karşı belli bir süre görev almayı yasaklar. Başka bir görev alma ve bir sanat ve ticaretle uğraşma yasağı memurun tüm mesaisini görevine hasretmesini gerektirir. Taraflı davranma, siyasi faaliyette bulunma ve siyasi partilere girme, dernek kurma ve derneklere girme ve hediye ve çıkar sağlama yasağı memurun tarafsız ve bağımsız olmasını sağlar. Grev ve toplu hareket etme yasağı kamu hizmetinin kesintisiz bir şekilde yürütülmesini sağlar.