İdari Sözleşmeler

İdare, görev ve yetkilerini tek yanlı işlemler yaparak kullanabileceği gibi sözleşmeler yaparak da kullanabilir. İdari sözleşmeler, idari işlemlerin tek yanlı oluşunun bir istisnası olarak kabul edilir. Her ne kadar idari sözleşmeler başlığı altında işlense de bazı sözleşmeler, özel hukuk sözleşmesi olarak karşımıza çıkar.

İdari sözleşme ile idarenin sözleşmeleri birbirlerinden farklı kavramlardır. İdarenin sözleşmelerinin içinde idari sözleşmeler olduğu gibi özel hukuk kurallarına tabi sözleşmeleri de bulunmaktadır.

Bir sözleşmenin idari sözleşme sayılması için öncelikle taraflarından biri İdare olmalıdır.

Sözleşmenin konusu ya da sözleşme ile kurulmak istenen ilişki, idareye özgü bir düzenleniş gerektirmekte ise idari bir sözleşme söz konusudur.

İdareye bir sözleşmede özel hukuk sözleşmelerindekini aşan bazı üstünlük ve ayrıcalıklar tanınması da öğretide ve içtihatlarda ilgili sözleşmenin idari sözleşme olarak kabul edilmesine neden olmaktadır. Bu tür üstünlük ve ayrıcalıklara örnek olarak tek yanlı fesih, tek yanlı değiştirme, denetleme, ceza verme, işletmeye el koyma gibi yetkiler gösterilebilir.

Başlıca idari sözleşmeler; mali iltizam sözleşmeleri, kamu borçlanma sözleşmeleri, kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri, yeraltı ve yerüstü servetlerine ilişkin işletme sözleşmeleri, orman işletme sözleşmeleri, idari hizmet sözleşmeleridir.

Kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri, konusu bir kamu hizmetinin yürütülmesi olan bir kamu hizmetinin bir özel kişi tarafından kurulmasını, belli bir süre işletilmesini veya kurulmuş bulunan bir kamu hizmetini belli bir süre işletilmesini öngören idari sözleşmelerdir. Bu tür sözleşmelerde idare imtiyaz veren, karşı taraf ise imtiyaz sahibi veya imtiyazcıdır.

İdari hizmet sözleşmeleri: Bu sözleşmeler, idare ile işçi niteliği taşımayan kamu görevlileri arasında yapılmakta ve mahkeme içtihatlarına göre idari sözleşme sayılmaktadır. İdari sözleşme türleri bunlar olmakla birlikte günümüzde 3213 sayılı Maden Kanunu ile maden işletme imtiyazlarının verilmesi de kabul edilmediği için idari sözleşmeler kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri ile idari hizmet sözleşmeleridir.

İdarenin özel hukuk sözleşmeleri özel hukuk hükümlerine tabidir. Ancak idarenin özel hukuk sözleşmesi yapma yetkisi kısıtlanmış ve belli usullere tabi tutulmuştur.

Kamu ihalelerine egemen olan temel ilkeler; aleniyet ya da saydamlık ilkesi, rekabet ilkesi, sözleşmeyi yapmak isteyen kişide belli bir yeteneğin aranması ilkesi, eşit muamele ilkesi, gizlilik ilkesi, ödeneği olmayan bir iş için ihaleye çıkılamaması ilkesi, mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri için ayrı ihale düzenlenmesi ilkesi, kamuoyu denetim ilkesi, eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal ve hizmet alımlarıyla yapım işlerinin kısımlara bölünmemesi ilkesi, ÇED olumlu belgesinin alınması zorunluluğudur.

Kamu İhale Kanunu’nun 18. maddesine göre İdare gereksinim duyduğu mal ve hizmet alımları ile yapım işlerindeki ihalelerinde açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü, pazarlık usulünden birini seçebilir. Kanunun 22. maddesinde doğrudan temin usulü, 23. maddesinde tasarım yarışmaları öngörülmüştür.

Kamu ihaleleri süreci; hazırlık aşaması, ilan aşaması, tekliflerin sunulması ve değerlendirilmesi aşaması, ihalenin iptal komisyonunca iptal edilmesi, ihale kararının alınması, sözleşme aşamasından oluşmaktadır.