Yerinden Yönetimler

Türkiye'de yerinden yönetimler, yer yönünden ve hizmet yönünden yerinden yönetimlerdir. Yerinden yönetim birimleri, kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Yer yönünden yerinden yönetimlerde belirli bir yöreye, o yörede yaşayanlara özerklik verilmiştir.

Yer yönünden yerinden yönetimlere mahalli idareler ya da yerel yönetimler de denir. Bunlar; il (özel) idaresi, belediye ve köydür.

İl özel idaresinin organları, il genel meclisi, il encümeni ve validir. İl genel meclisi, il özel idaresinin karar organıdır. 5 yılda bir yapılan seçimle, milletvekili seçilme yeterliğine sahip kişiler arasından seçilir ve göreve başlar.

Belediyenin organları; belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanıdır. Belediye Meclisi: Belediye meclisi, belediye sınırları içindeki nüfusa göre belirlenen sayıda, milletvekili seçilme yeterliğine sahip, seçimle iş başına gelen üyelerden oluşur. Belediye meclisi, belediyenin karar organıdır. Belediye encümeninin başkanı belediye başkanıdır. Büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye örgütündeki en üst dereceli hiyerarşik amirdir. Bununla birlikte, belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir.

Köyün organları; köy derneği, köy ihtiyar heyeti ve muhtardır. Köy Derneği: Köyde bulunan bütün seçmenlerden oluşur. Köy ihtiyar heyeti: Köy bütçesini kabul etmek, köy işlerini öncelik sırasına koymak, köyde yapılacak işlerin yöntemini belirlemek, taşınmaz mal satın alınmasına karar vermek, salma (zorunlu para toplanması) miktarını belirlemek, köylüler arasında uzlaşma sağlamakla görevli, seçilmiş ve doğal üyelerden oluşan heyettir. Muhtar: Köy Derneği tarafından seçilir.

Hizmet yönünden yerinden yönetimlerde belirli bir hizmete özerklik tanınmıştır. Kanunla veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kurulurlar. Bu kamu tüzel kişileri ya kanunla veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile ya da kanunun açıkça verdiği yetkiyle kurulurlar. Bir devlet işlemiyle kurulurlar. Bu kamu tüzel kişilerinden birkaçı doğrudan Anayasa ile kurulmuştur. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Yükseköğretim Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu bunlara örnek olarak verilebilir. Bu kurumlar, kamu tüzel kişiliğine sahiptir ve idari işlemler yapma yanında özel hukuk işlemlerini kendi adlarına yapabilirler. Mahkemelerde taraf olabilirler. İdari, mali ve personel özerkliğine sahiptirler. Kamu kurumları; idari kamu kurumları, iktisadi kamu kurumları, sosyal kamu kurumları, bilimsel/teknik/kültürel kamu kurumları bağımsız idari otoriteler ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları olarak sınıflandırılır.

İdari kamu kurumları, merkezî idarenin eskiden beri yürüttüğü bazı faaliyetlere özerklik tanınması sonucu ortaya çıkmıştır.

İktisadi kamu kurumları, devletin ekonomik alanda bir girişimci gibi faaliyet yürütmesini sağlayan kurumlardır.

Sosyal kamu kurumları, dayanışma gerektiren belirli sosyal gereksinimleri karşılamak üzere kurulmuştur.

Bilimsel, teknik ve kültürel kamu kurumları, toplumun bu alandaki gereksinimlerini karşılamaya yönelik kurumlardır.

Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, zorunlu üyeliğe dayalı, belirli bir mesleğin gerektiği gibi yürütülmesini sağlamaya dönük kuruluşlardır.

Bağımsız idari kurumlar (otoriteler), piyasanın gerektiği gibi işlemesini sağlamaya yönelik olarak faaliyet yürüten merkezî idareden bağımsız kurumlardır. EPDK, BDDK, SPK, Rekabet Kurumu gibi kurumlardır.