Merkezî İdare

Yürütme organı tek bir kişi olan cumhurbaşkanından oluşur. Bakanlar, Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve Cumhurbaşkanı tarafından görevlerine son verilir. Bakanların TBMM'den güvenoyu alması gerekmez.

Bakanlıklar ise idarenin üstlendiği millî bir kamu hizmetinin ülke çapında yürütülmesini sağlamak üzere örgütlenmiş merkezî bir birimdir.

Cumhurbaşkanı; kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir.

Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığı'na, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen aday gösterebilir.

Cumhurbaşkanı, yürütme fonksiyonu ile ilgili konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir.

Cumhurbaşkanı kararnameleri ile temel hak ve hürriyetler düzenlenemez. Ancak ekonomik, sosyal ve kültürel haklar düzenlenebilir. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Anayasa ve kanunlara aykırı olamaz.

Bütün idari yapının içerisindeki en önemli birimlerden birisi olan İdari İşler Başkanlığı, bütün birimler üzerinde işlemlerin ve hesapların denetimi ile faaliyetlerin cumhurbaşkanının politika ve talimatlarına uygun olarak yürütülmesinden cumhurbaşkanına karşı sorumludur.

Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı, en yüksek devlet memurudur. Aynı zamanda Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı’nın en üst amiridir.

Bakanlar kendi teşkilatları içerisinde en yüksek amir olmakla birlikte, bakan yardımcıları kendilerine bağlı birimler bakımından en yüksek amir olarak değerlendirilir.

Merkezî idarenin başkent örgütünde ana hizmet birimleri, danışma ve denetim birimleri ile yardımcı birimler bulunur.

Bakanlıkların bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşları olabilir. Hangi kurumun hangi bakanlıkla ilişkili ve ilgili olduğu ya da bir bakanlığa bağlı olup olmadığı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenir. Kamu tüzel kişiliği bulunan kurumları ile bakanlık arasındaki ilişki idari vesayet ilişkisidir.

Merkezî idarenin taşra örgütlenmesi il, ilçe ve bucak üçlüsü üzerine kurulur. Ancak bucaklar artık kullanılmayan bir idari örgütlenme tipidir. Taşra örgütünün temelini oluşturan il, ilçe ve bucakların kamu tüzel kişiliği yoktur. Merkezi idareye hiyerarşi ile bağlıdırlar.

Vali, ilde en yüksek amirdir ve ildeki bütün kamu görevlileri üzerinde hiyerarşi yetkisini kullanır.

Vali , ilde merkezî idare adına ve merkezî idareye ait olan bazı yetkileri olağan dışı dönemlerde kullanabilir. Buna yetki genişliği adı verilir.

Kaymakam, ilçede en yüksek hiyerarşik amirdir. Yetki genişliğini kullanamaz. İlçeler kanunla kurulur ve merkezleri, adları ve bağlı olacakları il kanunla belirlenir. İlçe sınırlarının tespitinde İçişleri Bakanlığı'nın kararı ve cumhurbaşkanı imzası gerekir. Türkiye’de 2018 Haziran itibariyle 957 ilçe bulunmaktadır.

Anayasamızın 126. maddesi uyarınca birden fazla ili içeren bölgesel merkezî idare birimleri kurulabilir. Bölge Kuruluşları: Bakanlıklar ve bakanlık bağlı kuruluşları birden fazla ili içine alacak örgütlenmelerde bulunabilirler. Olağanüstü Hal (OHAL) Bölge Valiliği: Artan terör olayları nedeniyle 1987 yılında 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalkınma İdaresi bunun örneklerinden biridir.