İdarenin Denetlenmesi-Yargısal Denetim

İdare üzerinde en etkili denetim şüphesiz yargısal denetimdir. Ancak idarenin yargısal denetime tabi tutulmasının tüm ülkelerde uygulanan tek bir modeli yoktur. Bu konuda yargı birliği ve yargı ayrılığı olmak üzere başlıca iki sistem bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Kanada gibi AngloAmerikan ülkelerinde uygulanan yargı birliği sisteminde, idarenin yargısal denetimini kişiler arasındaki uyuşmazlıklara bakan genel mahkemeler yapmaktadır. Pek çok Kıta Avrupası ülkesinde ve ülkemizde de uygulanan ve “idari rejim” adıyla da anılan yargı ayrılığı sisteminde, idare ile kişiler arasında idare hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar genel mahkemeler dışında kendine özgü yargılama usulleri olan mahkemelerde çözülmektedir.

1982 Anayasası ve 2547 sayılı Danıştay Kanunu dışında 1982 yılında çıkarılan iki temel kanun ile (2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu) idari yargı kapsamlı bir şekilde düzenlenmiştir.

Danıştay: 1982 Anayasası'nın 155. maddesinde yer bulan Danıştay, anayasal statüde bir yüksek mahkeme olup ayrıntılı bir şekilde 6 Ocak 1982 tarih ve 2575 sayılı Danıştay Kanunu ile düzenlenmiştir. Danıştay'ın görevlerini danışmanlık görevleri ve yargısal görevler olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Yargısal görevler de kendi içinde temyiz görevi ve ilk derece mahkemesi görevi olmak üzere iki alt dala ayrılabilmektedir.

Bölge İdare Mahkemeleri: 1982 yılından itibaren “itiraz kanun yolu” incelemesini yapan bölge idare mahkemeleri, 18 Haziran 2014 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan 6545 sayılı Kanun ile birlikte idari yargıda itiraz kurumu kaldırıldığı için istinaf mahkemelerine dönüştürülmüştür. 18 Haziran 2014 tarihli ve 6545 sayılı Kanun ile idari yargı sisteminde kabul edilen “istinaf kanun yolu” uygulamasına 20 Temmuz 2016 tarihinde geçilebilmiştir.

İdari Yargının Görev Alanı

Görev, bir davanın hangi yargı koluna ait olduğunu ifade etmektedir. İdari yargının görev alanının tespitinde kullanılan kavramlar ve ölçütlere ilişkin bilgi ve beceri, (Hakimiyet-Temşiyet Tasarrufları (Kamu Gücü) Ölçütü, Kamu Hizmeti Ölçütü ve İdari İşlev Ölçütü) diğer ünitelerde kazanılmıştı.

İdari Yargının Görevine Giren Konular

• Organik Anlamda İdarenin İdari Faaliyetleri
• Özel Hukuk Kişilerinin İdari Nitelikteki Faaliyetleri
• Yasama ve Yargı Organlarının İdari İşleve Giren Faaliyetleri
• İktisadi Kamu Kurumlarının Kamu Hukukuna Tabi Faaliyetleri
• İdarenin Ekonomik Kolluk İşlemleri
• İdarenin Taşıt Araçlarının Sebep Olduğu Kazalardan Doğan Bazı İşler

İdari Yargının Görevine Girmeyen Konular

• Yasama ve Yargı İşlevine Giren Konular
• Hükûmet İşlemleri
• Kanunla Adli Yargının Görevli Kılındığı Konular
• İktisadi Kamu Kurumlarının Özel Hukuka Tabi Faaliyetleri
• İdarenin Taşıt Araçlarının Karıştığı Kazalardan Doğan İhtilaflar
• Kamu Görevlilerinin Tazminat Sorumluluğu

İdari Yargılamada Yargılamanın Aşamaları

• Dava dilekçesi
• Dava dilekçesi üzerinde ilk inceleme
• Dosyanın tekemmülü
• Bilgi ve Belgelerin İncelenmesi
• Karar
• Kanun yolları