İlamsız İcra Yolları

İlamsız icrada görevden maksat, icra işlerinde hangi icra organının vazifeli olduğunun tespit edilmesidir. İcra hukukunda her derecede, sadece bir çeşit cebrî icra organı bulunur. Birinci derece görevli organ icra dairesi, ikinci derece organ icra mahkemesi ve üçüncü derece organ Yargıtay’ın ilgili hukuk daireleridir.

İlamsız icrada yetki, bir ilamsız icra takibine hangi yerdeki icra dairesi tarafından bakılacağının belirlenmesi demektir. İlamsız icrada yetki konusu İİK m. 50 hükmünde düzenlenmiştir. Söz konusu hükme göre, ilamsız icrada yetki konusunda HMK’nın yetkiye ilişkin hükümleri (HMK m. 5 -19) uygulanır.

İcra dairesinin yetkisi kamu düzenine ilişkin ve kesin değildir. Bunun anlamı, icra dairesi yetkisiz olduğunu kendiliğinden gözetemez. Bu nedenle, alacaklının yetkisiz bir icra dairesinde takip yapması hâlinde, borçlunun buna karşı koyması gerekir. Borçlu icra dairesinin yetkisizliğini yetkiye itiraz ile ileri sürebilir. Borçlu süresi içinde yetki itirazında bulunmaz ise, yetkisiz olan icra dairesi yetkili hâle gelir. Aynı şekilde, yetkili olmayan bir icra dairesi tarafların yapacağı bir yetki sözleşmesi ile yetkili hâle getirilebilir.

İlamsız icra sistemimizde, takip edilen para alacağı, özel hukuktan doğan para alacaklarıdır. Buradaki para alacağından kasıt ise, Türk parasıdır (İİK m. 58/3).

Alacaklının yabancı para alacağı için, doğrudan ilamsız icra takibi yapması mümkün değildir. Bu durum kamu düzenine ilişkindir. Alacaklının alacağı yabancı para ise bu parayı Türk parasına çevirmeli ve Türk parası üzerinden takip talebinde bulunmalıdır.

Alacaklının para alacağı rehinle temin edilmiş ise, alacaklı kural olarak ilk önce rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapmak zorundadır. Doğrudan genel haciz yoluyla takibe başvuramaz. İcra müdürü bu durumu resen dikkate alır.

İlamsız icra sistemimizde para alacaklarından başka teminat alacakları için de ilamsız icra yoluyla takibe başvurulabilir.

İlamsız icrada üç tür takip yolu bulunmaktadır. Bu takip yolları, genel haciz yoluyla takip, kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takip ve kiralanan taşınmazların ilamsız icra yoluyla tahliyesidir.

Genel haciz yoluyla takip, sadece para ve teminat alacakları için öngörülmüş bir takip yoludur. Genel haciz yoluyla takibe başvurabilmek için, alacağın bir senede bağlanmış olmasına da gerek yoktur. Ancak alacak rehinle temin edilmiş ise, önce rehne başvurma kuralı gereğince, alacaklı alacağını tahsil için öncelikle rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takibe başvurmalıdır.

Kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takibe başvurabilmek için, alacaklının para alacağının bir kambiyo senedine bağlanmış olması ve bu kambiyo senediyle takip talebinde bulunulması gerekmektedir. Kambiyo senedinden kasıt, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen çek, poliçe ve bonodur. Kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takip, genel haciz yoluyla takibe çok benzer.

İlamsız icrada istisnai olarak para ve teminat alacakları dışında, kira bedelinin ödenmemesi ve kira süresinin sona ermesi hâllerinde, kiralanan taşınmazların ilamsız icra yoluyla tahliyesi mümkündür.