Hava Trafik Kuralları

ICAO tarafından yayınlanan Ek – 11 Hava Trafik Hizmetleri gereğince üye ülkeler kendi hava sahalarında hizmet verecek hava seyrüsefer servis sağlayıcı kuruluşlar tesis etmek zorunda kalmıştır. Ülkemiz adına bu hizmetleri veren kuruluş Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü’dür.

Hava Trafik Hizmetleri

Tarihsel Gelişim

1945 yılında yapılmış olan bu düzenlemeler ICAO’nun Hava Seyrüsefer Komitesi tarafından kabul edilmiş ve 1946 yılında Hava Trafik Kontrol Standart Uygulamaları Doc 2010 olarak yayınlanmıştır.

1950 yılında ise ICAO konseyi tarafından Şikago Konvansiyonu 37.maddesinin gereğince Ek 11 – Hava Trafik Hizmetleri olarak yayınlanmıştır.

Genel Kurallar

Hava trafik hizmetlerinin amaçları; hava araçları arasında çarpışmaları önlemek, düzenli, güvenli ve hızlı bir hava trafiği akışının sağlanması, etkili ve güvenli hava trafiğinin sağlanması amacıyla tavsiye ya da faydalı bilgilerin sağlanması, arama kurtarma yardımına ihtiyaç duyan bir hava aracı olması durumunda ilgili birimlerin uyarılmasını sağlamaktır.

Hava Trafik Kontrol Hizmetleri

Hava trafik kontrol hizmetleri sorumluluğun düzenli bir şekilde paylaşımı amacıyla üç temel birim olarak sınırlandırılmıştır. Bunlar; saha (yol) kontrol hizmeti, yaklaşma kontrol ve meydan kontrol hizmetidir.

ATC Birimleri Sorumluluk Devri

Hava trafiğinin güvenliği açısından her hava aracı tüm dünyada uygulanan belirli uluslararası standartlara göre hareket etmektedirler. Bu kurallardan birisi de hava araçlarının kontrolünün aynı anda sadece bir ATC biriminde bulunması gerekliliğidir.

Uçuş Planı

Hava trafik hizmet birimlerine uçuşun tamamı ya da belirli bir bölümü için gerekli bilgilerin sunulduğu özel formatta bildirilen form “uçuş planı” olarak bilinmektedir. Ülkemiz hava sahasında uçuş düzenleyecek her hava aracı uçuş planı sunmak zorundadır.

Uçuş planı; hava aracının çağrı adı/tescil işareti, uçuş kuralları ve uçuş tipi, hava aracı tipi, kalkış ve iniş meydanı, seyir rotası ve hızı, uçuş süresi gibi önemli bilgileri içermektedir.

Hava Trafik Kontrol Uygulamaları

Hava trafik kontrolörleri (ATCo), akıcı ve emniyetli bir hava trafiği sağlamak amacıyla belirli kurallar dahilinde hava araçlarına kısıtlamalar getirebilir. Bu şekilde hava araçları arasında güvenli bir ayırma sağlanır. Tüm hava araçlarına dikey ya da yatay ayırma kuralları uygulanmaktadır.

İki hava aracı arasında olması gereken minimum dikey mesafe 1000 feet (300 metre) olmalıdır. Bu uygulama uçuş seviyesi 290 (FL 290) ile uçuş seviyesi 410 (FL 410) arasında özel uygulamaya sahiptir. RVSM denilen özel sistemi bulunmayan hava araçları arasında 2000 feet olarak uygulanmaktadır.

Bir diğer ayırma türü olan yatay ayırma ise rotalarının herhangi bir noktasında birbirlerine aynı uçuş seviyesinde tehlikeli olacak şekilde yaklaşmamaları için tesis edilmektedir.

Bir diğer ayırma türü ise uzunlamasına ayırmadır. Uzunlamasına ayırma; bir hava aracının belirli bir zamanda kalkması, bir coğrafi noktaya belirli bir zamanda ulaşması ya da belirli bir coğrafi noktada belirli bir süre beklemesi şeklinde sağlanır.

Meydan Kontrol Hizmeti

Meydan kontrol kulelerinde çalışan hava trafik kontrolörleri tarafından verilirler. Meydan civarındaki hava araçlarının birbirleriyle ve manialarla çarpışmalarını önlemek; hızlı, emniyetli ve düzenli bir hava trafiği sağlaması amacıyla tesis edilmişlerdir.

Meydan kontrol hizmeti yoğun havaalanlarında farklı pozisyonlar dizayn edilerek verilmektedir. Bu pozisyonlar kule kontrolörü, yer (ground) kontrolörü, delivery kontrol birimleridir.

Uçuş Bilgi Hizmeti

Bir uçuş bilgi bölgesi ülkelerin hava sahalarının uluslararası ortamda tanınması, bu hava sahasında AIP yayınlarıyla ilgili bildirimler yapılmasını ifade eder. Yani hava sahasında (FIR) uçuş gerçekleştirecek olan uçakların, uçuşları için gerekli meteorolojik bilgileri, havaalanlarındaki operasyonel bilgileri ya da uçuşa tehlike oluşturabilecek durumları sağlayan hizmetlerdir.

İkaz Hizmeti

Hava trafik kontrol hizmeti verilen tüm hava araçlarına, uçuş planı doldurmuş tüm hava araçlarına ve ya hava trafik hizmet birimlerince bilinen hava araçlarına, kanunsuz girişime uğradığına inanılan tüm hava araçlarına ikaz hizmeti sunulmalıdır.

Belirsizlik Hâli

İletişim kurulması gerektiği hâlde bir hava aracından 30 dakikalık süre boyunca herhangi bir haber alınmaması durumunda, tahmini varış noktasına ulaşması gereken hava aracının 30 dakika geçmiş olmasına rağmen hâlen o noktaya varmamış olduğu durumlardır.

Alarm Hâli

Belirsizlik hâli ilan edilmiş olan bir hava aracıyla iletişim kurulmaya çalışılmasına rağmen iletişim kurulamadığı durumlarda, farklı kaynaklar aracılığıyla hava aracının durumu hakkında bilgi alınmaya çalışılmasına rağmen bilgi alınamadığı durumlarda alarm hâli ilan edilir.

Tehlike Hâli

Bir hava aracı ve içindekilerin, kesin ve yakın bir tehlikenin içinde veya acil yardım gerekliliği konusunda nedenlerin var olduğu durumu ifade eder.