Havalimanı Hava Trafik Hizmetleri

Havaalanları, iki nokta arasındaki uçuşların başladığı ve sonlandığı altyapılardır. Havaalanları ister basit olsun ister karmaşık ve yoğun olsun hava trafik kontrol hizmetleri ve hava trafik yönetimi (ATM: Air Traffic Management) olmadan uçuşların gerçekleştirilmesi hem emniyet hem de etkinlik açısından mümkün değildir. Günümüzde hava trafik yönetimi ve hizmetleri tüm sivil ve askeri havacılık faaliyetlerinin merkezinde yer almaktadır.

Günümüzde ATM’in en önemli parçası hava trafik kontrolörleridir. Kontrolörler, basit bir anlatımla, uçakların bir noktadan ulaşmak istedikleri başka bir noktaya uçuşlarının tüm aşamalarında diğer uçaklarla, engellerle ve diğer araçlarla aralarındaki dikey ve yatay emniyet mesafesini korumaktan sorumludurlar.

ATM sisteminin amacı, yer temelli ve havayla bağlantılı sistemleri ile karmaşık bir ağ olarak, uçuşlarının tüm safhalarında, hava trafiğinin akışının ekonomik, hızlı, düzenli ve emniyetli bir şekilde gerçekleştirilmesidir. ATM’de emniyet iki alana ayrılmaktadır: Birincisi, emniyet düzenlemesidir ve toplumdaki emniyet düzeyini geliştirmek ve yerleştirmek için bir süreçtir. İkincisi ise emniyet yönetimidir ve emniyetli bir şekilde hizmet ve ürünlerin sağlanması sürecidir.

CNS/ATM sisteminde emniyet amacını gerçekleştirmek için, uçaklar arasında ve engeller arasında dikey ve yanlamasına oluşturulan emniyet mesafeleri korunmaya çalışılmaktadır. Etkinlik ve verimlilik amacında ise, pilotlar ve havayolları gibi müşterilerden gelen talepler karşılanmaya çalışılmaktadır. Pilotlar en kısa ve emniyetli şekilde uçuşlarını tamamlamak isterlerken, havayolları ise gecikme olmaksızın, maliyetleri en aza indirerek uçuş operasyonlarından en fazla faydayı sağlamayı amaçlamaktadırlar.

Meydan kontrol hizmeti havaalanlarında bulunan meydan kontrol kulelerinden verilir. Burada çalışan hava trafik kontrolörleri havaalanında gerçekleşen tüm operasyonların merkezinde rol alır ve hava trafiğini hem yerde hem de havada aktif olarak izlemek ve yönetmekten sorumludurlar.

Yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan kontrolörler sorumluluk sahalarından uzaklaşan ve tırmanan uçakları hava koridorlarındaki uçuşlarının kontrolü için saha kontrol merkezine devrederler. Diğer taraftan bir havaalanı terminal sahasına yaklaşan uçakları belli uçuş seviyesinin altına indiklerinde ve belli bir bölgede devralırlar. Bu uçakların alçalmalarını ve kullanılan piste göre havaalanına yaklaşmalarını sağlarlar.

Saha kontrol hizmeti, bir saha kontrol merkezi tarafından ya da bir kontrol sahasında veya yaklaşma kontrol hizmeti sağlanmak üzere oluşturulmuş ve saha kontrol merkezi oluşturulmamış kontrol sahalarının belli bir bölümünde yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan birim tarafından verilmektedir.

Uçuş bilgi hizmeti, kontrol sahasındaki uçuşların amaçlara göre tamamlanabilmesi için uçuş bilgi bölgesinde faydalı tavsiye ve bilgilerin sağlandığı bir hizmettir. Uçuş bilgi hizmeti, bu bilgilerden faydalanabilecek tüm uçakların yanında, hava trafik kontrol hizmeti verilen ya da kontrol hizmeti verilmeyen; ancak ilgili hava trafik hizmeti ünitelerince bilinen uçaklara sağlanmaktadır.

İkaz hizmeti, arama-kurtarma hizmetine ihtiyaç duyan uçaklarla ilgili kuruluşları haberdar etmek ve gerektiğinde arama-kurtarma etkinliklerine yardımcı olmak amacıyla uçuş bilgi bölgelerinde verilen bir hizmettir.

Uçuşun IFR ya da VFR olmasına bakılmaksızın, Türkiye hava sahası sınırları içerisinde yapılacak olan her uçuş için kalkış zamanından en az 30 dakika önce sunulması gerekmektedir.

Hava trafiği kontrolörler tarafından planlı ya da plansız olan müsaadeler ile belirli emniyet ve sıralama koşullarında planlanırlar. Bu anlamda bir uçuş için müsaade limiti, uygun bir rapor noktasının ya da havaalanının veya kontrollü hava sahası sınırının adı belirtilerek tanımlanır.

Kötü hava koşulları kapsamında; şiddetli rüzgarlar, yoğun yağmur ve kar yağışı, sis, don, aşırı sıcak, toz fırtınaları gibi havaalanı operasyonlarını olumsuz etkileyebilecek ve özel uygulama prosedürleri gerektirecek durumlar değerlendirilir. Hava trafik hizmetleri bu özel prosedürlerin işleme konulması ve yürütülmesinde sorumlu birimdir.

Acil durumlar; uçaklar, yolcular, yer hizmetleri ve terminal hizmetleri sırasında yaşanabilir. İnişi sırasında bir uçağın pistten çıkması, taksi yapan bir uçağın bir yer aracı ile çarpışması, terminal binasında yangın çıkması, bir uçağa bomba ihbarının yapılması, bir uçağın kaçırılması, doğal afetler gibi sıra dışı gelişmelerden kaynaklanabilecek acil durumlar yaşanabilir.