Acil ve Ambulans Hizmetlerinde Bilgi Sistemleri Kullanımı

Acil ve ambulans hizmetleri doğası gereği diğer sağlık hizmetlerinden farklılık göstermektedir. Hizmetin belirlenen sürede ve kalitede yerine getirilememesinin doğuracağı ölümcül riskler, acil ve ambulans hizmetlerinde bilgi sistemlerinin kullanımını zorunlu kılmaktadır. Hastane bilgi sistemleri, genel olarak belirli bir sıra ve düzende işleyen işlemleri kapsarken acil ve ambulans hizmetlerinde kullanılan bilgi sistemleri dağınık, belirli bir yapıya uymayan, kendine ait dinamikleri olan işlemlerin nasıl yapılacağını planlayan ve yöneten sistemlerdir. Bu nedenle acil ve ambulans hizmetlerinde kullanılan bilgi sistemleri, hastane bilgi sisteminin bir parçası olmakla birlikte, genelde ayrı sistemler olarak ele alınmaktadır. Bilgi sistemlerinin bu hizmetlerde kullanımı ise teknolojik gelişmelere paralel olarak gelişmiş ve gelişmeye devam etmektedir. Bugün acil ve ambulans hizmetleri için geliştirilen birçok bilgi sisteminden faydalanılmaktadır. Özellikle internet teknolojisinin gelişmesi ile diğer birçok alanda olduğu gibi bu alanda da hızlı gelişmeler yaşanmıştır. Hem hastane öncesi acil hizmetlerinde hem de hastane acil servis hizmetlerinde, web tabanlı otomasyon sistemleri ile mobil bilgi sistemleri en sık kullanılan bilgi sistemleri arasında yer almaktadır.

Hastane bilgi sistemleri artık sadece hastane içi süreçlerin yönetildiği sistemler olmayıp diğer sağlık bilgi sistemleri ile de veri alışverişi yapabilen sistemlere dönüşmüştür. Bu durum Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan “Hastane Bilgi Yönetim Sistemleri Alım Kılavuzu’nda [17] ifade edilmiş ve “veri tabanında yer alan tüm verilerin gerektiğinde kullanılmak üzere başka bir veri tabanına idarece öngörülen içerik ve kapsamda aktarılması, ihtiyaç duyulacak başka verilerin Merkezi Hastane Randevu Sistemi (MHRS), Kimlik Paylaşım Sistemi (KPS), Çekirdek Kaynak Yönetim Sistemi (ÇKYS), elektronik faturalama süreçleri (MEDULA), vb.) diğer sistemlerden hastane sistemine elektronik olarak aktarılması, sisteme veri aktarabilecek kurumda aktif çalışan cihazların sistemle entegrasyonu, üretilen sağlık verilerinin Sağlık - Net projesi kapsamında Bakanlık Veri Merkezine gönderilmesi, hastanelerde çalışmakta olan Laboratuvar Bilgi Yönetim Sistemi (LBYS), Görüntü Arşiv ve İletişim Sistemleri (PACS) gibi sistemlerle entegrasyonu, hastane içi yönetim, karar destek ve iş akış süreçlerinin iyileştirilmesi, kaynak yönetimi ve tasarrufu sağlanması gibi beklentilere de cevap vermelidir” denilmiştir. Acil ve ambulans hizmetlerinde kullanılan bilgi sistemleri hastane bilgi sistemleri ile entegre çalışan sistemlerdir. Entegrasyon, bütünleşme anlamına gelmektedir [18]. Bilgi sistemleri açısından ise entegrasyon, farklı sistemlerin bir arada uyumlu bir şekilde çalışabilmesini ifade etmektedir. Bu uyum, farklı sistemlerin birbirleri arasında sorunsuz bir şekilde veri alışverişi yapabilmesi diğer bir ifade ile mesajlaşabilmesi ile mümkün olmaktadır. Acil ve ambulans hizmetlerinde kullanılan bilgi sistemleri genel olarak web otomasyon sistemleri, coğrafi bilgi sistemleri ve mobil bilgi sistemleri olarak gruplandırılabilir. Türkiye'de 112 Komuta kontrol merkezlerinde hastane bilgi sistemleri ile entegre çalışan web tabanlı bir otomasyon sistemi olan 112 Acil Operasyon Yönetim Sistemi (ARMAKOM sistemi) kullanılmaktadır. ARMAKOM sistemi coğrafi bilgi sistemi, mobil bilgi sistemi gibi diğer bilgi sistemleri ile bir arada çalışan modüler yapıda bir sistemdir. Coğrafi bilgi sistemleri ve mobil bilgi sistemleri sayesinde 112 KKM'ye gelen çağrıların adresleri sayısal haritalar üzerinde görüntülenebilmekte, adres bilgisi ambulanslarda yer alan navigasyon cihazlarına aktarılabilmekte, ambulansların güzergahları, hızları sayısal haritalar üzerinden izlenebilmekte ve gerektiğinde ambulanstaki ekiplere yönlendirme yapılabilmektedir. ARMAKOM sistemine ek olarak illerde bulunan ambulans servislerinin eğitimi, kalitesi, vaka ve gelir istatistiklerine ait bilgilerine, malzeme ilaç durumuna, demirbaşların durumuna, nöbetçilerin listelerine ve onlara ait ödemeler ile kalite puan durumlarına anlık ulaşılmasını sağlamak amacıyla web tabanlı Acil Sağlık Otomasyon Sistemi (ASOS) kullanılmaktadır.