Solunum Sistemi Hastalıkları

Solunum Sisteminin Yapısı ve Fonksiyonları

Solunum sisteminin temel fonksiyonu, oksijenin dokulara iletilmesi ve dokularda oluşan karbondioksidin dışarı atılmasını sağlamaktır. Bu görevini hava giriş çıkışı için açıklık sağlamanın yanı sıra alınan havanın ısıtılması, süzülmesi, nemlendirilmesini sağlayan üst solunum yolları ile; alınan havanın akciğer alveollerinde oksijenlenmesini sağlayan alt solunum yolları ile gerçekleştirir.

Solunum olayı; ventilasyon, difüzyon, perfüzyon yolu ile solunumun düzenlenmesinden sorumlu merkezlerin kontrolünde gerçekleşir.

Havanın atmosfer ve akciğer alveolleri arasında içe ve dışa akımı olarak tanımlanan akciğer ventilasyonu inspirasyon (soluk alma) ve ekspirasyon (soluk verme) aşamalarından oluşur.

Difüzyon, alveoller ile kan arasında oksijen ve karbondioksit değişimi yani gaz alış verişidir.

Perfüzyon ise oksijen ve karbondioksidin kanda ve beden sıvılarında taşınmasıdır. Gerekli oksijenin hücrelere taşınması ve oluşan karbondioksidin hücrelerden uzaklaştırılması eritrosit içindeki hemoglobin ile birleşerek sağlanır.

Solunumun düzenlenmesi, medulla oblangatada bulunan solunum merkezi tarafından kontrol edilir. Bu merkez arteriyel oksijen (PO2) ve karbondioksit (PCO2) konsantrasyonu ile pH'daki değişimlere duyarlıdır.

Solunum Sistemi Hastalıklarının Belirtileri ve Tanısı

Solunum sistemi hastalıklarının tanılanmasında hastanın şikâyetleri önemli ipuçları verir. En sık görülen belirtiler; dispne olarak bilinen nefes darlığı, göğüs ağrısı, siyanoz (ciltte mavimsi mor renk değişikliği), balgam çıkarma ve hemoptizidir (balgamda kan görülmesi). Solunum sistemi hastalıklarının semptom ve bulgularını incelediğimizde hastalıkların hemen hemen aynı belirtilere sahip olduğunu görüyoruz. Bunun için hasta öyküsünün yanı sıra, inspeksiyon, palpasyon, perküsyon ve oskültasyonu içeren fizik muayene, radyolojik incelemeler (Akciğer filmi, bilgisayarlı tomografi (CT), magnetik rezonans görüntüsü(MR), pulmoner damarların anjiografisi), Laboratuar bulguları (Arteriyel kan gazları gibi), akciğer fonksiyon testleri, balgam incelemeleri, Endoskopik çalışmalar (Bronskoskopi) ve torasentez yöntemleri de hastalık tanısını kesinleştirmek için kullanılır. Tanı yöntemlerinden biri olan bronkoskopi aynı zamanda solunum yollarındaki yabancı cisimleri çıkarmak, akciğerlerde birikmiş sekresyonları boşaltmak gibi tedavi amacı ile de kullanılmaktadır.

Üst Solunum Yolu Hastalıkları

Hemen hemen hepimizin hayatımızın bir döneminde geçirmiş olduğumuz üst solunum yolu hastalıklarının tedavisi hastaların semptomlarını hafifletmeye yöneliktir. Ancak çoğumuz, sıklıkla bilinçsiz antibiyotik kullanımına başvurmaktayız. Antibiyotik kullanımına başlamak için hastanın üç günden uzun süren düşürülemeyen yüksek ateş, sarı yeşil renkli balgam ve öksürük şikâyetinin olması gereklidir. Solunum sisteminin üst solunum yolu hastalıkları; grip (influenza), nezle (soğuk algınlığı), sinüzit, farenjit, tonsilit, larenjit'tir. Bu hastalıkların tedavisi genellikle semptomları hafifletmeye yöneliktir.

Alt Solunum Yolu Hastalıkları

Alt solunum yolu hastalıkları; trakeit, bronşit, pnömoni (zatürre), kronik obstrüktif akciğer hastalıkları (KOAH), astım bronşiyal, amfizem, bronşektazi, tüberküloz, plörezi, pnömotoraks ve hemotoraks'tır. Tüberküloz, bulaşıcı bir infeksiyon hastalığı olması nedeni ile erken dönemde tanı konulması ve tedavinin tamamlanması önemlidir. Ülkemizde de birçok dünya ülkesinde olduğu gibi tüberküloz tedavisinde Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS) uygulanmaktadır.

Vasküler Hastalıklar

Solunum sisteminin vasküler hastalıkları; pulmoner emboli, pulmoner hipertansiyon, akut respiratuar distres sendromu (ARDS) gibi hastalıklar da görülmektedir.

Solunum sisteminde görülen bir diğer hastalık grubu ise pnömokonyozlar olarak bilinen mesleki akciğer hastalıklarıdır. Bunlar; asbestozis, silikozis, bisinozis, siderozis ile "kara akciğer" olarak bilinen kömür işçileri pnomokonyozus'dur.

Bu hastalıkların tedavileri farklılık göstermektedir. Vücut için önemli bir fonksiyonu yerine getiren solunum sisteminin hastalıkları, önemli sorunlara yol açmaktadır. Bu nedenle akciğer sağlığımızı korumaya yönelik önlemler almalıdır.

Özellikle kronik hava yolu hastalıklarından korunmak için sigara içmekten ve dumanına maruz kalmaktan kaçınmak önemlidir. Ülkemizde grip ve pnömokok aşıları kronik hastalığı olan, yaşlı ve risk grubunda olan kişilere koruyucu amaçlı olarak uygulanmaktadır. Aynı zamanda solunum yollarının mesleksel hastalıklarına sebep olan, toz ve çeşitli kimyasal irritanlara maruziyeti azaltan iş sağlığı ve güvenliği önlemleri almak da koruyucu olacaktır.