Kansere Genel Bakış

Kanser hem dünyada hem de ülkemizde sebebi bilinen ölümler sıralamasında kardiyovasküler hastalıklardan sonra ikinci ölüm sebebidir. Diğer hastalıklara karşı etkin tedavi yöntemlerinin kullanıma girmesi ve yaşam standardının yükselmesine bağlı olarak ortalama yaşam süresinin uzaması ve gelişen teknoloji ile çevresel karsinojenlere maruziyetin artışı ile giderek daha sık görülen bir önemli sağlık sorunudur. Ülkemizde sebebi bilinen ölümler sıralamasında kardiyovasküler hastalıklardan sonra en sık görülen ikinci ölüm sebebi olması açısından önemli bir toplum sağlığı problemidir. Kanserin nedenleri kesin olarak bilinmemekle beraber olası nedenlerle değiştirilebilir ve değiştirilemez etkenler olarak iki grup altında incelemek mümkündür.

Tanı anında kanserin evresi, daha önceki benzer evredeki hastalara ait deneyime ve tedavi sonuçlarına dayanan en uygun tedavinin seçilmesinde prognozu belirleyen anahtar faktör ve en kritik unsurdur. Klinik olarak en yaygın kullanılan sistem Tümör-Nod-metastaz (TNM) evreleme sistemidir.

Kanda bazı tümörlerin varlığını ve gelişimini tespit etmek için tümör markerleri adı verilen bazı parametreler kullanılmaktadır.

Kanserde ortaya çıkabilecek belirti ve bulgular; vücudun herhangi bir yerinde bir kitle, ses kısıklığı veya belirli bir sebebi olmayan geçmeyen öksürük, göğüs ağrısı, kemik ağrısı, kol ağrısı, omuz ağrısı ve baş ağrısı, yutma güçlüğü, hazımsızlık, aşırı kilo kaybı, ani zayıflama ve iştahsızlık, sarılık, vücutta ben ve siğillerde değişmeler, dışkılama ve idrar alışkanlıklarında değişiklikler, iyileşmeyen yaralar ve vücut deliklerinden kan veya anormal sıvı gelmesidir.

Kanser tanısı konulan hastaların özelliklerine ve hastalığın durumuna göre kemoterapi, radyoterapi, cerrahi tedavi, hedefe yönelik tedaviler, hormon tedavileri ve kemik iliği nakli gibi yöntemlerin biri veya bir kaçı tedavide birlikte uygulanabilir. Her yöntemin kendine özgü avantaj ve dezavantajlarının bulunması, kanserin kişiye özgü bir hastalık olması, tedavilerin kişiden kişiye farklılık gösterebilmesi nedeniyle tek bir kesin tedavi yönteminin varlığından bahsetmek mümkün değildir.

Kemoterapi tümör hücresinin ölümünü sağlamak için sitotoksik ilaç ve kimyasal madde verilmesini içerir. Bu tedavide hedef sağlıklı hücreler üzerinde minimal etki ile mümkün olduğunca çok sayıda tümör hücresini yok etmektir. Kemoterapide kullanılan ilaçlar yalnızca kanser hücrelerini değil aynı zamanda normal hücreleri de etkileyerek birçok yan etki ortaya çıkarabilmektedir.

Başka bir kanser tedavi yöntemi radyoterapidir. Kanserli hücrelerini iyonizan ışınlar kullanarak öldürmeye dayanan bir tedavi yöntemidir. Radyoterapinin amacı; çevre sağlam dokuya en az zararla, dikkatlice ölçülmüş radyasyon dozunun, belirlenmiş tümöre verilmesidir. Radyoterapi, eksternal ve internal olmak üzere iki farklı şekilde uygulanır.

İnternal radyoterapi; radyasyon kaynağının kapalı bir alanda tutulduğu brakiterapi ya da açık kaynakların vücuda verildiği radyofarmasötik tedavi olmak üzere iki şekilde uygulanır.

Günümüzde tümörlerin yaklaşık %90’ ının tanı ve evrelemesinde, cerrahi yöntemler kullanılmakta ve tüm kanserlerin %60’ ından fazlası cerrahi ile tedavi edilmektedir. Yalnızca tedavi için değil, tanı ya da evreleme amacı için de cerrahinin kullanımı kanser hastalarının çok büyük bir kısmında gerçekleşmektedir.

Son yıllarda kullanımı artmış olan hedefe yönelik tedavi kanser gelişimine neden olan moleküler anormalliğe veya hedefe karşı doğrudan geliştirilen tedavidir. Bu ilaçlar kanser hücresine toksisite gösterecek molekülü kanser hücresine ulaştırarak etki gösterir. Hormonoterapide amaç farklı ilaç kullanarak bu kanser türlerinin hormona duyarlılığını ortadan kaldırarak kanserin tedavisini sağlamaktır. Kanserin bir başka tedavi yöntemi kemik iliği naklidir. Genellikle kemik iliği nakli olarak bilinen uygulama bugün hematopoetik kök hücre nakli adı ile anılmaktadır. Kemik iliği ya da hematopoetik kök hücre nakli, kemik iliğinin benign, malign hastalıklarının, solid tümörlerin, genetik bozuklukların ve immunolojik hastalıkların tedavisinde tercih edilmektedir.