Sinir Sistemi Hastalıkları

Sinir sistemi tüm bedensel işlevleri, kas hareketlerini, duyuları, zihinsel faaliyetleri ve duyguları kontrol eden ve düzenleyen bir sistemdir.

Sinir sistemi nöron ve nöroglia olmak üzere iki tip hücreden oluşur ve temel yapı ve görev birimi nörondur.Nöroglia, nöronları koruma, besleme ve yapısal destek sağlama görevlerini yerine getirir.Bir nöron; soma, dendrit ve akson denilen üç ana kısımdan oluşur. Nöronun kısa ve çok sayıda olan uzantılarına dendrit denir. Tek ve dendritten uzun olan uzantısına da akson denir. Bir nöronun aksonu ile başka bir nöronun dendritinin karşılaştığı yere ise sinaps denir. Aksonun etrafını yalıtkan bir zar olan miyelin kılıfı sarmaktadır. Beyaz destek dokusu dışında, bu zar etrafında bir kılıf daha bulunur ve bu kılıfa Schwann kılıfı denir. Schwann kılıfında, aksonun belirli alışverişine yarayan boğumlar (Ranvier boğumları) vardır. İleti, bu boğumlarda, bir taraftaki miyelinden öbür taraftakine atlayarak gider. Akson, her nöronda bir tane bulunur.

Sinir sistemi merkezî ve periferal sinir sistemi olmak üzere iki bölümden oluşmuştur. Merkezî sinir sistemi beyin (encephalon/tüm beyin) ve medulla spinalis (omurilik/spinal kord) olmak üzere iki bölümden oluşur. Periferik sinir sistemi ise, 12 çift kraniyal (kafa) sinir ve 31 çift spinal (omirilik) sinirden oluşmuştur. Serebrum; beynin en büyük parçası olup sağ ve sol hemisfere (yarım küre) ayrılır. Her bir hemisfer; frontal, parietal, temporal ve occipital olmak üzere 4 loba ayrılmıştır. Enine bir kesi yapılıp beynin iç yapısı incelendiği zaman, dış kısmında ince bir gri madde, iç bölgede ak madde, ak madde içinde de bazı gri yapıların bulunduğu görülmektedir. Gri alanlar nöron somalarından, beyaz alanlar ise myelinli aksonlardan oluşmaktadır. Dış taraftaki gri yapı serebral korteksdir. Ak maddeye gömülü gri bölgeler; thalamus, hypothalamus ve basal ganglionlar olup çok önemli fonksiyonlara sahiptirler. Frontal Lob (Alın lobu): Motor fonksiyonların istemli olanlarından sorumludur. Ağız, dil, larinks ve konuşmayı sağlayan karmaşık kas aktivitelerini koordine eder ve ayrıca kişilik ve davranışlarla ilgili merkezler vardır. Paryetal Lob (Yan kafa lobu): Yüzeyel ve derin duyuların tanınmasından ve ayrıştırılmasından sorumludur. Cisimlerin büyüklüğü, biçimi, ağırlığı, yapısı ve yoğunluğunun, ağrı,ısınma ve basınç duyularının algılanmasını sağlar. Temel duyuların ve tat duyusunun toplandığı merkezler vardır. Temporal Lob (Şakak lobu): İşitme alanı, davranış ve duyuların kontrolü, görsel ve işitsel algılama alanları bu lobda bulunur. Müzik, değişik hayvan sesleri, gürültü gibi işitsel bilgiler temporal lobun işitsel alanında depolanır. Oksipital Lob: Hemisferlerin arka kısmıdır. Piramit şeklindedir. Görme merkezi buradadır. Görsel bellek bireyin çevresini tam olarak algılamasını sağlar. Sinir sisteminin değerlendirilmesi öykü alma, fizik değerlendirme ve sinir sistemine özgü tanı yöntemleri ile yapılır. Sinir sistemine ait hastalıklardan; Multipl Skleroz (MS); beyin ve spinal kordun beyaz cevherini etkileyen, nöronların etrafını saran miyelin kılıfın kaybı ve zaman içinde miyelinin altındaki aksonun hasarı ile karakterize kronik ilerleyici bir hastalıktır. Parkinson ve alzaymır, ilerleyen yaşla birlikte sıklığı artan önemli nörodejeneratif hastalıklardandır.

Sinir sisteminin değerlendirilmesi öykü alma, fizik değerlendirme ve sinir sistemine özgü tanı yöntemleri ile yapılır.