Hastalıklar Bilgisine Giriş

Hastalığın Tanımı

Hastalığın tanımı Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre “Organizmada birtakım değişikliklerin ortaya çıkmasıyla sağlığın bozulması durumu, rahatsızlık, çor, dert, sayrılık, illet, maraz, maraza, esenlik karşıtı. Ruh sağlığının bozulması durumu” olarak yapılmıştır.

Hastalık bazı kuram ve kavramlarla açıklanmaya çalışılmıştır. Hastalığı açıklamaya çalışan kuramlar; tek ajan kuramı, çoklu neden kuramı ve ekolojik sistemler kuramıdır.

Hastalıkların nedensellik ve ilişki kavramına göre açıklamaya çalışan görüşte, etki-sonuç arasındaki ilişkiden bahsedilir. Bu ilişkinin olabilmesi için belli kriterler vardır. Bunlar ilişkinin kuvveti, ilişkinin tutarlılığı, özgüllüğü, zamana uygunluğu ve elde bulunan bilgilerle uyumlu olmasıdır.

Hastalıkların Tarihçesi

Hastalık tarih boyunca insanların yaşamlarında olmuştur. Hastalık gözle görünen ya da görünmeyen nedenlere bağlanmıştır. Eski Türklerde Şaman inanışa göre insanın sahip olduğu ruhlardan birinin kaybolması hastalıklara neden olurdu.

Hipokrat'ın savunduğu humoral teoriye göre, hastalıkların vücutta bulunan sıvıların dengesizliği nedeni ile ortaya çıkmaktadır. Bu sıvılar kan, balgam, sarı ve kara safradır. Hastalıkların oluşumunda etkili olduğunu düşündüğü bir başka teori ise miasma teorisidir. Miasma kirlenme, lekelenme anlamındadır.

19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde bazı mantar hastalıklarının etkeni ve şarbon mikrobu keşfedildi. Pasteur’un fermentasyon konusundaki çalışması da mikroorganizmaların varlığını açıklamada etkili oldu.

20. yüzyıla gelindiğinde penisilin ve antibiyotiğin keşfedilmesi ile görülen hastalıklar değişim göstermiştir. Yoksulluk hastalıkları olarak adlandırılan hastalıklar yerini medeniyet ve zenginlik hastalıklarına bırakmıştır. Yaşam koşullarındaki değişim, bulaşıcı hastalıkların kontrol altına alınması, beklenen yaşam süresinin artması ile beslenme alışkanlıkları ve sigara alkol gibi bağımlılıklar yaşlılık hastalıkları olarak da bahsedilen kronik hastalıkların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Tarihimizde önemli yere sahip olan Osmanlı döneminde de birçok bulaşıcı hastalıkla mücadele edilmek zorunda kalınmıştır. Hatta bulaşıcı hastalıkların neden olduğu ölümler savaşların neden olduğu ölümlerden fazla olmuştur. Veba, kolera, çiçek, sıtma, cüzzam, tifo ve tifüs salgınlarıyla baş etmek için dönemin padişahları tarafından tecrit etme, çevre koşullarını düzenleme ve aşılama gibi yöntemler kullanılmıştır.

"Bulaşıcı olmayan hastalıklar" olarak da adlandırılan kronik hastalıklara geri dönecek olursak Dünya Sağlık Örgütü tarafından, uzun süren ve yavaş ilerleme gösteren hastalıklar olarak tanımlanmıştır. Kronik hastalıkların altı aydan uzun sürmesi, ilerleyici olması, geri dönüşünün olmaması, ataklarla seyretmesi ve ömür boyu sürmesi önemli özellikleri arasındadır.

Hastalık ve Kültür

Kültür birçok faktörden etkilenerek oluşur. Bunların başında örf, âdet, inanç gelenek ve görenekler gelir. Kültür hastalıkların belirlenmesi ve tedavisinde etkili olan bir faktördür.

Hastalandığımızı nasıl anlarız, hangi belirtiler hastalığı işaret eder, hastalandığımızda kime başvururuz, yaşadığımız toplumda bireye ne zaman hasta rolü verilir? gibi soruların cevabı kültürden etkilenir.

Hastalık Göstergeleri

Dünyada ve ülkemizde sağlık ve hastalık durumlarını belirlemek ve zamanla değişimini izlemek için bazı göstergeler kullanılır. Bunlar hız, oran, insidans, prevelans, morbidite ve mortalitedir.

Yine bir toplumun sağlık hizmetlerinin planlı ve etkin olarak yürütülebilmesi için o toplumun hastalık yükünün belirlenmesi gerekir. Hastalık yükünü belirlemede bazı ölçütler kullanılmaktadır. Bunlardan en sık kullanılan DALY olarak bilinen "yeti yitimine ayarlanmış yaşam yılı"dır.

Hastalıkların Sınıflandırılması

Sınıflandırılma hastalıklara ait sayısal veriler elde etmek için yapılmaktadır. Bu sınıflandırmada dünyada ve ülkemizde ICD dediğimiz Uluslararası Hastalık Sınıflandırması kullanılmaktadır.

Uluslararası olan bu sınıflama ile ülkeler arasında karşılaştırma yapma olanağı sağlanmaktadır. Bu sınıflama, aynı zamanda, hastalıkların yükü ve maliyetine ilişkin veriler elde etmeyi de sağlamaktadır.