Yoğun Bakım Ünitesinde Hasta ve Çalışan Güvenliği
YBÜ’de yatan hastalar tıbbi hatalar açısından diğer hastalara göre daha yüksek risk taşımaktadırlar.
Hastalar kadar bu ünitelerde çalışanlar da çalışma ortamları ve yaptıkları iş nedeniyle çalışma güvenliğini tehlikeye sokacak risklerle karşı karşıyadır.
YBÜ’de hasta güvenliği; hastayla ilişkili, işlemle ilgili, sağlık çalışanına bağlı, ekibe ait, eğitime ve deneyime ait faktörler, sistemdeki eksiklikler, yetersizlikler ve kurumsal faktörlerden olumsuz etkilenebilmektedir.
Hastayla ilişkili faktörler; etkin iletişimin sağlanması, düşme ve enfeksiyonlara yönelik risklerdir.
Hasta ile iletişim zorlukları, sağlık çalışanına, hastaya, çevreye ve ekip iletişiminde rol ve görev dağılımında sorunlara yöneliktir.
YBÜ’de hastanın etkili iletişim kurmasını engelleyen zorluklardan tamamıyla giderilebilecekler giderilir, diğerleri kontrol altına alınır.
YBÜ hastaları, bilinci kapalı olduğu, çok sayıda veya riskli ilaç kullandığı, kateter,monitor, gögüs tüpü, dren, solunum cihazı gibi çok sayıda uygulamaya maruz kaldığı için yüksek derecede düşme riski taşıyan hasta grubudur.
Düşme riskinin yüksek olduğu bölgelere uyarıcı tabelalar konmalıdır.
Yoğun bakım hastalarının vücut savunma gücü bozulmuştur. Bu yüzden hastane enfeksiyonları açısından hastanedeki diğer hastalara göre daha yüksek risk altındadırlar.
Üriner sistem enfeksiyonları, ventilatörle ilişkili pnömoniler ve cerrahi yara enfeksiyonları YBÜ enfeksiyonları arasında ilk sıralardadır.
Hastaları üriner sistem enfeksiyonlarından korumak için endikasyon varsa kateter takılmalıdır.
YBÜ’de ventilatörle ilişkili pnömoni (VİP) yoğun bakım enfeksiyonları arasında ilk sıradadır.
Hastaları VİP’ten korunmak için farmakolojik ve nonfarmakolojik yöntemler kullanılır. Farmakolojik yöntemler arasında, stres ülser profilaksisi, derin ven trombozunu önleyici yaklaşımlar ve antibiyotik tedavisi vardır. Non farmakolojik uygulamalar arasında; enfeksiyon kontrol önlemleri, non - invaziv mekanik ventilasyon, yarı oturur hasta pozisyonu, ventilator devrelerinin değişimi ve endotrakeal aspirasyon gibi yöntemler sıralanabilir.
Cerrahi yara enfeksiyonları; doku bütünlüğü bozulmuş hastada cerrahi yara yerinde görülebilir. Önlenmesinde el hijyeni ve aseptik tekniğe uymak önemlidir.
Hasta güvenliğini tehlikeye sokan işlemle ilişkili risk faktörler; enfeksiyon kontrolü, güvenli kan, güvenli radyasyon, yüksek riskli ilaçların güvenli uygulanması ve düşmelere yönelik önlemlerin alınması ile kontrol edilebilir.
YBÜ'de çalışanların kapalı ortamda ve ağır işlerde çalışması; gece işi ve uygun olmayan vardiya saatlerinin çalışanların biyolojik ritimlerini etkileyerek verimliliği azaltması çalışanla ilişkili risk faktörüdür. Çalışanların ruh sağlığını artırmaya, riskleri azaltmaya ve ortadan kaldırmaya yönelik politika ve prosedürler, çalışan sağlığı kadar hasta güvenliği için de önemlidir.
YBÜ'de kaza ve istenmeyen olayların oluşumu klinik beceri eksikliğinden çok, ekip çalışması eksikliği ile ilişkilidir. YBÜ ’de, çalışanları motive edecek, yaratıcılık ve bağlılıklarını pekiştirecek , işlerinde başarılarıyla övünebilecekleri sağlıklı ortamlar oluşturacak liderlere ihtiyaç vardır.
Bilgi, yetenek ve yeterlilik eksikliği, hızlı düşünüp çabuk karar vermeyi gerektiren YBÜ ’de hasta güvenliği açısından risktir. Eğitimli ve deneyimli sağlık profesyonelinden beklenen, öncelikle yanlış işlem yapmaması, işleme, ihmale ve uygulamaya bağlı hataları önlemesidir.
YBÜ’de kurumsal yapı, çalışma ortamında işlerin nasıl yürüdüğüdür ve kurumsal kültürü yansıtır. Kurumsal kültür, tüm yapıyı bir arada tutan karmaşık değerlerden oluşur, kolay değiştirilemez.
YBÜ'de duvarların ses ve ısı yalıtımının sağlaması ve kolay temizlenmesi; kapıların otomatik açılıp kapanır olması, iyi bir aydınlatma, sterilizasyon şartlarını sağlayacak mikroorganizmaları tutan filtreli havalandırma, sadece YBÜ’ye ait merkezi tıbbi gaz sistemi hasta güvenliği için gereklidir.
YBÜ’de çalışanlar sağlık hizmeti sunarken biyolojik, fiziksel, kimyasal, psiko- sosyal ve biyomekanik risklerle karşı karşıyadır.
Biyolojik risk faktörlerinden koruyucu uygulamalar arasında; enfeksiyon bulaşma riski ve delici kesici alet yaralanmalarına karşı önlem almak, tıbbi tehlikeli atıkları uygun koşullarda uzaklaştırmak sayılabilir
YBÜ’de çalışan güvenliğini tehlikeye sokan fiziksel faktörler gürültü, sıcaklık -havalandırma, elektrik, radyasyon ve aydınlatmadır.
Gürültü, kaynağ ıkesilerek, azaltılarak ya da izole edilerek önlenebilir.
Sıcaklık ve havalandırma uygun olmadığında, iş gücü ve verimlilik azalır.
Radyoaktif madde uygulanmış hastalara acil müdahale gerektiğinde sağlık çalışanına yönelik güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda en iyi aydınlatma beyaz ışıkla yapılandır. Aydınlatma görme keskinliğini artırır, algılama, karar verme, uygulamanın hızlı olması kazalarda ve yorgunlukta azalma sağlar.
YBÜ’de elektrik arızaları, elektrikli teçhizatın yanıcı, parlayıcı maddeler veya ıslak ve nemli alanlar gibi riskli yerlerde kullanılması çalışan güvenliği için tehlike unsurudur.
Elektrik güvenliği ile ilgili sürekli eğitimler yapılmalıdır.
Kimyasal riskleri önlemek için; işe başlamadan önce çalışılan birime özel eğitimler yapılmalı, koruyucu malzeme kullanılmalı, havalandırma sistemi iyileştirilmelidir.
Psikososyal riskleri önlemek içi çalışanların ruh sağlığının korunması ve geliştirilmesi konusu kurumun iş güvenliği politikalarına dâhil edilmelidir.
Çalışan güvenliğinde biyomekanik riskleri önlemek için; vücut mekanikleri doğru uygulanmalı, hasta taşıma ve kaldırmada ergonomik araç gereç kullanılmalıdır.
Son yıllarda sağlık çalışanlarının sağlığını olumsuz etkileyen unsurlardan biri de şiddettir.
Olay bildirimi yapmaya teşvik, yönetimsel destek ve danışmanlık hizmeti şiddeti önlemek ve yönetmek için önemlidir.
Sonuç olarak: YBÜ ’de hasta ve çalışan güvenliği, güvenlik kültürü oluşturmakla mümkündür. Bu kültür, güvenliği sağlayacak değer yargıları, inançlar ve uygulamalardır.