İlaç Uygulamalarında Güvenlik

İnsan yararı için hazırlanan ilaçlar; ilaç seçimi, doz, farmasötik form, uygulama yolu ve zamanı gibi unsurlarda yapılabilecek hatalar nedeni ile zararlı hatta öldürücü olabilmektedirler. İlaç hataları çok boyutlu ve çeşitli disiplinlerle ilgili bir sorundur ve sıklıkla çalışanlara (hekim, hemşire, eczacı vb.), kuruma ve sisteme, ilacı kullanan bireylere bağlı nedenlerden kaynaklanmaktadır. İlaç hataları başlıca bilgi eksikliği, deneyimsizlik, iş yükünün fazla olması ve ihmal gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır. İlaç güvenliği ilacın hastaya ve çalışanlara zarar vermesini önlemek amacıyla yapılan önleyici faaliyetleri ve ilaç kullanımı ile ilişkili olarak ortaya çıkan olumsuz durumları düzeltici faaliyetlerin tamamını ifade etmektedir . İlaç güvenliğinin sağlanmasından; Üreticiler, kurumlar, hekimler, hemşireler, eczacılar, hasta ve yakınları, depo görevlileri sorumludur. İlaç hatalarının önlenmesinde temel ilke kurumlarda hasta güvenliği kültürünün oluşturulmasıdır. Hasta güvenliği kültürü, ilaç hatalarının bildirildiği ve raporlandığı, hataların her boyutunun tartışıldığı, ceza verme amaçlı olmayan ortamların oluşturulması ile mümkündür. Yapılacak advers etki bildirimleri için “TÜFAM (Türkiye Farmakovijilans Merkezi) Advers Etki Bildirim Formu “ belirlenmelidir. Birimlerde tedavi prosedürü bulunması ve tüm personelin bu prosedürleri benimsemiş olması gerekir. Yeni personelin oryantasyon ve hizmetiçi eğitimi mutlaka yapılmalı ve süreç takip edilmelidir. İlaç depolama alanları için depolama, eczaneler için ilaç hazırlama, transfer, istem, iade vb. konuları kapsayan prosedürler hazırlanmalıdır. Kurumlar ilaç güvenliğini tehdit eden unsurları belirlemeli, düzeltici ve önleyici faaliyetlerde bulunmalıdır. İlaçların alınması, saklanması, hazırlanması, uygulanması ve uygulama sonrası ile ilişkili koordinasyon, denetleme, önlem alma, eğitim vb. süreçlerden sorumludurlar. Yanlış ilacın reçete edilmesi, ilacın yanlış hastaya uygulanması, doz atlama, ilacın yanlışlıkla bir kez daha uygulanması, yanlış hazırlanması, yanlış hızla ve uygun olmayan yolla verilmesi, ilaç dozunun hatalı olması, uygun olmayan veriliş sıklığı, ilaçların uygun olmayan ortamlarda saklanması, yetkilendirilmemiş kişilerce ilaç uygulaması yapılması, hastaların evden getirdikleri ve kullanmakta oldukları ilaçların sorgulanmaması gibi hatalar en sık karşılaşılan ilaç hatalarındandır. Hekimler ilaçları reçete ederken ya da istem yazarken hastayı dikketle değerlendirmeli ve istem kurallarına uygun davranmalıdır. Eczacılar ilaçların uygun şekilde hazırlanmasından, nakledilmesinden, saklanmasından, hekim ve hemşirelere ilaçlarla ilgili bilgi vermekten sorumludurlar. İlaçların uygulanma aşaması çok kritiktir. Bu aşamada hataların düzeltilmesi olasılığı sınırlıdır ve hasta en çok bu aşamada zarar görmektedir. Bu nedenle ilaç güvenliğinin sağlanmasında özellikle hemşirelere büyük sorumluluklar düşmektedir. Hemşirelerin yalnızca ilaç uygulama tekniklerini bilmesi yeterli değildir. İlaçlar hakkında farmakolojik bilgiye sahip olması, ilaç güvenliği ile ilgili gereken girişimler konusunda karar verebilecek düzeyde olması, aldığı önlem ve girişimlerin sorumluluğunu üstlenebilmesi gerekmektedir. Günümüzde elektronik reçete sistemleri, hasta takibi için elektronik hatırlatmalar ve uyarı sistemleri, uygulanan ilacı kayıt altına alan elektronik ilaç uygulama kayıt sistemleri, bar kod sistemi ve akıllı infüzyon sistemleri sıklıkla ve başarı ile kullanılmaktadır. İlaç hatalarını önlemede, mevcut durumu değerlendirmede ve denetlemede teknolojik bu sistemlerden yararlanılmalıdır