Harita Ve Çevresel Unsurlardan Doğada Yön Bulma

Yön, belli bir noktaya göre olan yer, taraf, bir yere gitmek için izlenen yol, cihet, istikamet gibi anlamları karşılar. Ancak bu anlamıyla yönün göreceli veya farklı pozisyonlara göre değiştiğini söylemek mümkündür.

Yeryüzünde herhangi bir noktada sabit durup tam karşıya -ufuk doğrultusunda sabit bir nesneye (ağaç, bina, zirve vs.) baktığımızda durduğumuz yerden, 180˚ 'lik açı ile gözlediğimiz nesne doğrultusuna yön adı verilir.

Yönün tanımlanması için bir noktanın başlangıç noktası veya referans olarak alınması gerekir. Yön değerleri açı ölçü birimi ile ifade edilir. Haritalarda başlangıç yönü olarak kuzey yönü referans alınır.

Haritalarda kullanılan dört ana yön ve birinci dereceden 4 ara yön yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar; kuzey (north), güney (south), doğu (east), batı (west) ana yönleri ile; kuzeydoğu (NE), kuzeybatı (NW), güneydoğu (SE) ve güneybatı (SW) ara yönleridir.

Coğrafi mevki ve yön tayininde haritaların çok önemli yeri vardır. Kullanıcılara bu konuda en güvenli bilgiyi sağlarlar. Hatta bazı haritalarda yön işareti kullanmaya gerek bile yoktur; çünkü harita okuma becerisi ile coğrafi mevki ve yön tayini kolayca yapılabilir.

Güneşin ufukta ilk görüldüğü ve ufkun altına indiği yön dikkate alındığında ufkun üstünde ilk görüldüğü taraf doğu, ufuktan kaybolduğu taraf ise kabaca batı olarak adlandırılır. Bulunulan yerde Güneş tepe noktasında iken bir nesne üzerinde oluşan en kısa gölge boyu kuzeyi gösterir. Gölge hattının zıt yönü ise güney tarafı işaret eder. Böylece ana yönler kabaca belirlenmiş olur.

Pusulalardan, haritayı yönüne koymak için yararlanıldığı gibi, doğrudan arazide yön tayininde de yararlanılır.

Pusulalar manyetik özelliktedir ve manyetik kuzeyi gösterir. Gerçek kuzey ile manyetik kuzey arasında daima bir açıklık söz konusudur. Manyetik kuzey gerçek kuzeyin sağında veya solunda olabilir. Bu özellik de dikkate alınmalı ve yerin manyetik özelliklerinden dolayı pusula daima yere paralel olacak şekilde ve manyetik özelliği olan cihazlardan uzak tutularak kullanılmalıdır.

Doğada geceleri kutup yıldızı yardımıyla yön tespiti yapılabilir. Dünyanın günlük ve yıllık hareketi yön tayininde önemli referans sunar. Günlük hareket ve mevsimler yön tespitinde öneme sahiptir. Güneşin diğer yıldızlara göre yıl içindeki konumu yine yön tespitinde ipuçları vermektedir.

Doğal ve beşerî birçok unsur yön bulmada kolaylık sağlar; hatta kendileri referans olurlar. Ancak özellikle doğal unsurlarla yön tespiti yapabilmek yeterli bilgi, tecrübe ve gözlem yeteneği gerektirir. Aksi takdirde yanlış değerlendirmelerle varılan sonuç hayati tehlikeler başta olmak üzere daha birçok olumsuzluğun yaşanmasına yol açar. Beşeri unsurlardan kültürel farklılıkların yön tespitinde sıklıkla kullanıldığı da bilinmektedir. Örneğin; camilerin giriş kapısı kuzeye, minarelerde şerefeye açılan kapılar güneye bakar. Müslümanların mezarlıkları yön tayininde ipucu olmakta, aynı şekilde farklı dini inanışlara göre kutsal kabul edilen yerlerin konumları da bulunulan yere göre sabit olduklarından yön tayininde belirleyici olmaktadır. Kiliselerin kapıları doğu yönünden açılırken, kilisenin çanı kilisenin batısındadır.

Yaşam tarzları ve ekonomik faaliyetler üzerinde etkili olan yerşekilleri ve iklimsel farklılıklarda yönler etkili olmaktadır. Bu durumun sonucu olarak bir yerde konumlanmış meskenlerin ve eklentilerinin yön tespitine katkısı olmaktadır.