Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin Temel Unsurları

Bilgi sistemleri, mevcut veri ve bilgilerin sistematik bir şekilde toplanarak depolanması, işlenmesi, gerçek ya da tüzel kişilerin ihtiyaçlarına hizmet edecek şekilde anlamlı hâle getirilmesi için oluşturulmuş sistemler bütünüdür. Bilgi sistemlerinin temel fonksiyonu, karar verme sürecinde işlemi kolaylaştırarak zamandan tasarruf sağlamasıdır. Coğrafi Bilgi Sistemleri de bir bilgi sistemidir, ancak CBS ile bilgi sistemleri arasındaki en önemli fark, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nde sisteme girilen verilerin konum (matematik konum) bilgilerine sahip olmalarıdır.

Coğrafi Bilgi Sistemleri beş temel unsurdan oluşmaktadır. Bunlar donanım, yazılım, veri, kullanıcılar ve yöntemdir.

Donanım: Genel anlamda bir araya gelerek bilgisayarı meydana getiren fiziksel parçaların tümüdür. Ancak Coğrafi Bilgi Sistemleri'nde donanım, birleşerek bilgisayarı meydana getiren fiziksel parçalardan daha fazlasıdır. Bu bağlamda Coğrafi Bilgi Sistemleri'nde donanımları üç gruba ayırmak mümkündür.

a) Veri girişi sağlayan donanımlar: Manuel sayısallaştırıcılar, alfanümerik klavye ve fare, tarayıcılar (düz yataklı tarayıcılar, el tipi tarayıcılar, tamburlu tarayıcılar), uzaktan algılayıcılar (uydular, radarlar, lazer tarayıcılar, radyo dalgası alıcıları, sismograflar, gravimetreler, manyetometreler, sonarlar), GPS (Global Positioning System-Küresel Konumlandırma Sistemi), Total Station ve harici depolama aygıtlarıdır.

b) Verilerin depolanmasını ve işlenmesini sağlayan donanımlar: Kasa, anakart, merkezi işlem birimi (CPU-İşlemci), bellek (RAM), sabit disk, ekran (grafik) kartı, cd-dvd room, kart okuyucu, ethernet kartı ve modemdir.

c) Veri sunum donanımları: Monitör, yazıcılardır.

Yazılım: Yazılımlar sistem yazılımları ve uygulama yazılımları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sistem yazılımları, bilgisayarın temel işlevlerini gerçekleştiren ve uygulama yazılımlarını çalıştıran yazılımlardır. Uygulama yazılımları ise programlama dilleri ile kullanıcıya ve amaca uygun olarak hazırlanan yazılımlardır. Coğrafi Bilgi Sistemleri'ne yönelik yazılımlar coğrafi bilgileri depolamak, toplanan bu bilgileri analiz etmek ve görüntülemek gibi çeşitli fonksiyonları yerine getirmek için programlama dili aracılığıyla hazırlanan algoritmalardır. Coğrafi Bilgi Sistemleri için gerekli olan başlıca yazılım türleri; işletim sistemi yazılımları, CBS yazılımları ve uygulama yazılımlarıdır.

Veri: CBS’de analizlerin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi ve doğru sonuçlara ulaşabilmek, sisteme dahil edilen verilerin kalitesiyle doğrudan ilişkilidir. Verinin kalitesi o verinin doğruluğu, hassasiyeti, kapsama alanı, güncel olması ve sıklığı ile belirlenmektedir. CBS’de veri, mekânsal (grafik) ve mekânsal olmayan (metinsel-nicelik) veri olmak üzere iki türdür. Mekânsal veri de kendi içerisinde raster veri ve vektör veri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Vektör veriler alan (polygon), çizgi (line) ve nokta (point) olmak üzere üç tiptir. Mekânsal olmayan veriler grafik özellikleri olmayan, grafik türdeki verileri niteleyen veri türüdür.

Kullanıcılar: Kullanıcılar, Coğrafi Bilgi Sistemleri'nin en önemli unsuru, olmazsa olmazıdır. Verileri toplayan, verileri sisteme giren, sistemi kullanarak onu yönlendiren, sistemin işleyişine karar veren, analizler yaparak sonuçlara ulaşan, donanımları, yazılımları ve yöntemleri durmadan geliştiren kullanıcılar, yani insandır.

Yöntem: Coğrafi Bilgi Sistemleri, içerisinde birden fazla bileşeni bulunduran bir bütündür ve bu bütünün tüm bileşenlerinin senkronize bir şekilde yönetilebilmesi gereklidir. Bu durum iyi tasarlanmış plan ve kurallara göre işlemektedir. Projelerde kullanılacak para, insan ve veri kaynaklarının yönetimi, kullanıcılar arasında bilgi akışının sağlıklı olması, amaca göre verilerin analiz edilerek sonuçlara ulaşılması ve sunulması için var olan yöntemlerin kullanılması ya da yeni yöntemlerin geliştirilerek kullanılması gerekliliktir.