Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Kullanım Alanları

Yeryüzündeki şekillerin veya nesnelere ilişkin verilerin toplanıp veri tabanlarında saklanması, bunların belli bir işleme tabi tutulup analiz edilmesiyle sonuçların çeşitli şekillerde sunulmasına imkân tanıyan içerisinde çok sayıda bileşenin olduğu bilgi sistemlerine coğrafi bilgi sistemleri denilmektedir.

Coğrafi Bilgi Sistemlerinin geçmişi çok eski değildir. Coğrafi Bilgi Sisteminin temelleri 1960'lı yıllarda başlamıştır. Bu dönemden önce haritaların sayısallaştırılması ile başlayan işlemler daha sonra Kanada'da doğal kaynakların envanterine ilişkin CBS'nin temelini oluşturan çalışmalarla devam etmiştir. Bu süreçte ABD ve Kanada Coğrafi Bilgi Sistemlerinin temellerinin atıldığı ve geliştiği ülkeler olarak ön plana çıkmıştır. Önceleri kamu sektörü öncülüğünde başlayan CBS çalışmaları, daha sonra özel sektörün ilgisini çekmiş ve 1969 yılında ilk özel sektör CBS kuruluşu olan ESRI kurulmuştur. 1982 yılında ilk özel sektör ticari CBS yazılımının ortaya çıkmasından sonra 1990'lı yıllardan itibaren çok sayıda kuruluş ticari olarak CBS teknolojisi ve yazılımı üretme konusunda çalışmalarda bulunmuştur.

Coğrafi Bilgi Sistemleri yerli kaynaklarda kısaca CBS , yabancı kaynaklarda ise GIS olarak ifade edilmektedir.

Coğrafi Bilgi Sistemi bir sistem mi yoksa bir araç mı olduğu hususunda değişik görüşler söz konusudur. CBS üç ana tema üzerinden açıklanır. Buna göre, Coğrafi Bilgi Sistemleri bilgi teknolojisine bağlı veri toplama, işleme ve sunma aracı olarak ya da yoğun ve karışık konum bilgilerinin etkin olarak denetlenebildiği bir yönetim şekli olarak tanımlandığı gibi coğrafik verilerin daha etkin kullanılmasına imkan tanıyan bir sistem ya da bunların bir bütünü olarak da ifade edilmektedir.

Karar verme süreçlerine etki ederek doğru karar vermeyi kolaylaştırması, çok hızlı bir bilgi akışına imkan tanıması, zaman ve insandan tasarruf sağlaması, verimliliği artırması, hata oranlarını azaltması en önemli faydaları olarak dikkat çekmektedir.

Sorgulama, analiz işlemlerini görselleştirme ile haritalar tarafından sağlanan coğrafi analizlerle birleştirme CBS’yi diğer bilgi sistemlerinden ayrı kılmaktadır.

CBS kullanımı son yıllarda yaygınlaşmış kendi içinde değişimler geçirmiştir. Bu değişimler ışığında CBS günümüzde diğer mekânsal teknolojiler olan Uzaktan Algılama (UA) ve Küresel Konumlandırma Sistemleri ile (GPS; Global Positioning System) yakın ilişki içine girmiş ve Coğrafi Bilgi Bilimleri (CBB) olarak adlandırılan ayrı bir disipline dönüşmüştür. CBB; coğrafya, matematik, bilgisayar, jeodezi ve fotogrametri gibi bilimlerin prensiplerine dayalı olarak işlevini yürütmektedir.

CBS sayısal verilerin entegrasyonu, model analizleri, konumsal sorgulama, görüntüleme, otomasyon, manipülasyon, kara verme analizleri ve sorgulama analizleri gibi fonksiyonlara sahiptir. Bu özellikleri CBS’yi diğer bilgi sistemlerinden farklı kılmakta ve kullanım alanının yaygınlaşmasına imkan tanımaktadır.

CBS, haritalama ve haritalar üzerinde her türlü analiz ve sorgulamanın yanı sıra çok çeşitli fonksiyona sahip olması nedeniyle gerek dünya gerekse ülkemizde afet yönetimi, çevre yönetimi, tarım, ulaşım, sağlık, turizm, güvenlik, doğal kaynaklar, ormancılık, planlama, eğitim, yönetim, madencilik, jeoloji, haritacılık gibi birçok alanda yaygın şekilde kullanılmaktadır.