Bağışıklama Hizmetleri

Dünyada her dört çocuktan biri hastalıklara karşı bağışıklığı bulunmaması nedeniyle yaşamını yitirmektedir. Aşılar sayesinde dünyada her yıl 3 milyon çocuğun ölümü önlenmekte ve 750.000 çocuk sakatlıktan kurtulmaktadır. Aşılama, hastalıkları önlemede maliyet etkili koruyucu sağlık hizmetlerinde en önemli halk sağlığı uygulamasıdır.

Bağışıklama

Mikroorganizmaya karşı vücuda verilen antijen nedeniyle oluşan immün yanıta bağışıklama denilmektedir.

Doğal bağışıklık:

Kişinin doğal olarak mikroorganizmalara karşı kazandığı bağışıklıktır.

Aktif doğal bağışıklık:

Mikroorganizma ile karşılaşıldıktan sonra gelişen bağışıklıktır (Örnek: Kızamık hastalığı geçirenlerin bu hastalığa karşı bağışık olmaları).

Aktif kazanılmış bağışıklık:

Bu durum aşılama sonucu elde edilen bağışıklıktır.

Pasif bağışıklık:

Vücuda çeşitli yollarla verilen immünglobulinlerle elde edilen bir bağışıklıktır.

Pasif doğal bağışıklık :

Genellikle anneden geçen antikorlarla olur.

Pasif kazanılmış bağışıklık:

Vücuda hastalığa özgün antikorlar verilerek elde edilir.

İnsan ve hayvanlarda hastalık oluşturabilen virüs ve bakteri gibi mikroorganizmaların bu özelliklerinden arındırılarak veya bazılarının salgıladığı toksinlerin etkisini ortadan kaldırılarak sağlam kişilere verilmesi için geliştirilen biyolojik maddelere aşı denilmektedir. Aşılama ise immünolojik yanıt elde edebilmek için yapılan işlemlerdir

Aşı tipleri:

• Canlı aşılar
• Ölü aşılar
• Toksoid aşılar
• Konjuge aşılar
• Subunit aşılar

şeklindedir.

Ülkemizde uygulanan aşılar: BCG aşısı,Çocuk Felci (Poliomiyelit) aşısı, Ölü (Inaktif) Poliovirüs aşısı (İPA) ve Ağızdan (Oral) Canlı Poliovirüs aşısı (OPA), Konjuge Pnömokok aşısı (KPA), Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak (KKK) aşısı, Suçiçeği aşısı, Hepatit B aşısı, Hepatit A aşısı, Difteri-Hücresiz Boğmaca - Tetanos aşısı- Hemofilus influenza tip B aşısı, Intramüsküler Polio aşısı: (DaBT-Hib-IPA) şeklindedir.

Ülkemizde erişkinlere yönelik aşı uygulamaları: Erişkinlere mesleklerinden (sağlık personeli, kolluk kuvvetlerinde görevli personel), altta yatan bir hastalığa sahip olmalarından dolayı ve ayrıca hac ve umre gibi seyahat sağlığı için aşılamalar yapılmaktadır.

Genişletilmiş Bağışıklama Programı

Dünya Sağlık Örgütü, bir yaşın altındaki çocukların aşı ile önlenebilen tüberküloz, difteri, boğmaca, tetanos, çocuk felci ve kızamıktan oluşan altı hastalığa karşı aşılanmasının, çocukları hastalık ve ölüme karşı koruyan en maliyet-etkili uygulama olduğunu bildirmektedir. Türkiye'de uygulanmakta olan Genişletilmiş Bağışıklama Programı’nın (GBP) amacı, her bebeğin aşı takvimine uygun olarak hastalıklara karşı aşılanmasıdır.

Aşısız ya da eksik aşılı bebek ve çocukların saptandığı anda aşılanmasının sağlanması gerekmektedir. Ülkemizde uygulanan bu programla aşıyla önlenebilen hastalıkları engelleyebilmek için hedefler belirlenmiştir.

Genel olarak aşının yapılamamasını gerektiren durumlar:

Aşıya karşı oluşan anafilaktik reaksiyonda o aşının diğer dozları yapılmamalıdır.

Aşının içeriğine karşı gelişen anafilaktik reaksiyon, bu maddeyi içeren diğer bütün aşılar için de kesin yapılamaz durumunu oluşturur.

Ateşli ya da ateşsiz önemli bir hastalık durumunda hastayı izleyen hekime aşı uygulanabilmesi için danışılmalıdır.

Aşılanmaya engel oluşturmayan durumlar

• Aşağıdaki durumlarda aşı uygulanabilir ve ertelenmemelidir.
• Allerji ya da astım
• Ateşin 38.5 °C’nin altında olduğu solunum yolu enfeksiyonları ya da ishalli hastalık durumları
• Aile bireylerinin herhangi birisinde aşıdan sonra yan etki görülmesi
• Antibiyotikle tedavinin olması
• Anne sütüyle besleniyor olmak aşılanmaya engel değildir.
• Beslenme yetersizliği

Aşı sonrası istenmeyen etki (ASİE):

Aşı uygulanan bir kişide, aşı sonrasında meydana gelen, bilinen aşı yan etkisi ya da aşıya bağlı olduğu düşünülen herhangi bir istenmeyen tıbbi olaydır.

Soğuk zincir

Aşıların üretildiği zamandan uygulandığı zamana kadar etkinliğini kaybetmeyecek şekilde korunması ve sevkiyatına soğuk zincir denmektedir.

Aşıların bozulmaması için buzdolabının ısısı +2 ila +8 oC arasında olmalıdır. Isının +4 oC’de olması sağlanmalıdır. Aşıların buzdolabında saklama süresi bir aydır. Ancak bazı aşıların sıcağa ve donmaya duyarlılıkları değişmektedir.

Aşıya Bağlı Toplumsal Kazanımlar

Günümüzde değişen çevre koşulları ve mikroorganizmalar, demografik çeşitlilikler, ulaşımın artması bulaşıcı hastalıkların sıkıntılarını ortadan kaldıramamıştır. Geçmişte insan hayatını tehdit eden çiçek, poliomiyelit yok edilmiş olup kızamık gibi hastalıkların yok edilmesi için de ciddi çalışmalar yapılmaktadır. Meningekok, pnömokok gibi bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlar için önemli başarılar kazanılmıştır. Bu başarılar aşıların topluma getirmiş olduğu kazanımlardır.