Hadis Bulma Metodları
Hadis ilmî İslâm ilim tarihinde en çok eser kaleme alınan alanların baş ında gelmektedir. Bu itibarla hadis ilmiyle alakalı binlerce eser ve on binlerce hadis bulunmaktadır.
Beşikten mezara kadar hayatın her alanıyla ilgili hadisler gerek kaynaklarda gerekse halk arasında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Hadis ilminin ortaya çıktığı andan itibaren hadisçilerin en çok üzerinde durduğu konuların ba şında zikredilen bu hadislerin kaynaklarını bulmak olmuş tur.
Bu amaçla erken dönemlerden itibaren birtakım çalı şmalar yapılmı ştır. Bu eserleri tanımak ve istifade yollarını öğrenmek hadis ilmi söz konusu olduğunda büyük bir önemi haizdir
Bu ünitede hadis bulmak için kullanılması muhtemel sadece klasik eserler değil, aynı zamanda modern dönemin en önemli geli şmesi olan bilgisayar ve internet teknolojisinden istifade ile geli ştirilmi ş ürünler de tanıtılıp bunlardan istifade yollar üzerinde durulmaktadır.
İlk olarak klasik kaynaklar vasıtasıyla hadis bulma metotları üzerinde durulmuş tur. Bu çerçevede hadisin ilk kelimesinden hareketle, hadisin herhangi bir yerinde geçen kelimesinden hareketle hadisin kaynağının bulunma metotları ele alınmı ştır.
İlk kelimeden hareketle hadis araş tırılırken ilk olarak atraf tarzı eserler ele alınmı ştır. Miftahlar, halk arasında hadis olarak bilinen rivayetlerin toplandığı eserler, hadisleri alfabetik olarak derleyen eserler tanıtılmı ş ve uygulamalı olarak örnek bir hadis metninin nasıl tespit edileceği gösterilmi ştir.
Hadisin herhangi bir yerinde geçen kelimeden hareketle hadisin kaynağının tespiti hususunda özellikle çoğunlukla müste şrikler tarafından hazırlanan el -Mu’cemu ’l-Mufehres li -Elfâzi ’l-Hadîsi ’n-Nebevî isimli çalı şma üzerinde durulmuş tur.
Bilgisayar ve internet vasıtasıyla hadis bulma bölümünde modern teknolojik imkânların hadis ilmine katkısı kabilinden çalı şmalar ele alınmı ştır.
Bu çalı şmaların en büyük etkisi hadis bulma metotları üzerinde olduğu gösterilmi ştir.
Mevsûatu ’l-Hadîsi ’ş-Şerîf, el -Meknezu ’l-İslâmî, Elfiye ve eş -Şamile gibi konu ile ilgili önemli programlar tek tek incelenmi ş ve haklarında bilgiler sunulmuş tur.
Daha sonra bu programların kullanımında dikkat edilmesi gereken hususların altı çizilmi ştir.
Programlardan istifade esnasında dikkat edilmesi gereken bazı hususların ele alındığı ba şlık altında ilgili programlarda tespit edilen hataları üzerinde durulmuş tur.
Akabinde muhtemel araş tırma konuları ve bı̇lgı̇sayar teknoloj ı̇sı̇nden ı̇stı̇fade yolları incelenmi ştir. Bu çerçevede şahıs çalı şmaları, ravi değerlendirmeleri, hadisin çervi şini bulma, konu ara ştırmaları, hadisin tahrici, hadisin sıhhat bilgisi gibi konularda mevcut programlardan istifade yolları üzerinde durulmuş tur.
Şahıs çalı şmalarında Mevsûatu ’l-Hadîsi ’ş-Şerîf adlı çalışmanın önemine dair kısa bilgiler verilmi ş ve kullanımı üzerinde durulmu ştur.
Ravi değerlendirmelerinde ise elfiye ve şâmile programlarının terâcim ve terceme bölümlerinin kullanımı ve özellikleri üzerine vurguda bulunulmuş tur.
Mevsûatu ’l-Hadîsi ’ş-Şerîf adlı programda fıkhî konusuna göre tarama seçeneğ inin bulunması konu araş tırmalarını daha kolay hâle getirmi ştir.
Hadisin tahricini yapmada daha çok Şâmile programının ilk versiyonu üzerinde durulmuş tur. Hadislerin sıhhatine dair bilgi elde etmek amacıyla daha çok çağdaş araş tırmacıların tahkiklerine yer veren programlar hakkında bilgi verilmi ş ve kısaca kullanım özellikleri üzerinde durulmu ştur.