DME-ILS-MLS

1950 –1960 arası ise jet motorunun uçaklarda kullanılmaya başlandığı yıllardır. Bu dönemde “Aviyonik” kavramı seyrüsefer sistemlerinin standartlaşması olarak karşımıza çıkmaktadır. Böylece uçaklarda kullanılan elektronik seyrüsefer yardımcıları aviyonik konsepti altında toplanmıştır. Bu sistemler genel olarak Otomatik Yön Bulucu (ADF), VOR (uçağın yer istasyonuna göre açısını gösterir), TACAN (taktik hava seyrüsefer sistemi), ILS (aletli iniş sistemi), INS (ataletsel seyrüsefer sistemi) ve gelişmiş otomatik pilot sistemleridir. Aviyonik sistemlerden elde edilen veriler pilota analog göstergelerle iletilmiştir. Bu dönemde seyrüseferin hatayı en aza indiren elektronik cihazlarla yapılmasının gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Dme, Pilota yer istasyonu ile uçak arasındaki uzaklığı veren ve UHF bandında yayın yapan bir sistemdir. Genelde VOR ile birlikte kullanılır. Böylece pilot aynı anda hem yön hem de uzaklık bilgisini elde etmiş olur. Bu tür bir sistemde pilotun VOR frekansını seçmesi otomatik olarak ona bağlı DME frekansını da seçmesini sağlar (VOR/DME). Sistem yaklaşmalarda kullanılıyorsa iki istasyon arasındaki uzaklık 100 ft’den fazla, seyrüsefer için kullanılıyorsa 2000 ft’ den fazla olmamalıdır.

Aletli iniş sistemi olarak tanımlanan ILS sistemi, yatay ve düşey olarak uçağa kılavuzluk görevi yaparak, uçağın piste elektronik cihazlarla emniyetle iniş yapmasını sağlayan bir sistemdir. Özellikle bulut tavanının düşük, görüşün kısıtlı olduğu sisli, yağmurlu ve karlı havalarda güvenli, görüş mesafesinin yüksek olduğu durumlarda ise güvenliğin yanı sıra konforlu bir yaklaşma ve iniş yapılmasına imkân sağlar.

ILS sisteminin ana fonksiyonu, kötü görüş şartlarında uçağı, yere nazaran emniyetli bir şekilde daha fazla alçaltarak pilotun pisti görmesini sağlamaktır. ILS yardımıyla diğer SSY-Seyrüsefer Yardımcı Sistemlerine (VOR,NDB) kıyasla yere daha fazla yaklaşarak pisti gören pilot, uçakta bulunan diğer elektronik sistemler ve pistte bulunan görsel yardımcılar(yaklaşma Işıkları vb.) vasıtasıyla piste inişi gerçekleştirir.

ILS Sistemi Localizer, Glide Path ve Marker serisinden (Dış marker ve Orta Marker, özel durumlarda da İç Marker) oluşan yaklaşma ve iniş için, uluslararası olarak kullanılan bir "Seyrüsefer Yardımcısı"dır. ILS Sistem tesisinde G/P aktif pist başının yakınına, Localizer pistin diğer başının pist merkez hattı doğrultusunda ortalama 300mt mesafeye kurulur.

Glide Path, havaya yayınlanan elektronik sinyaller vasıtasıyla uçakların piste uygun süzülme açısında yaklaşmasını ve inişini sağlar (düşey kılavuzluk).

ILS sistemi ile yapılan inişlerde minima değeri diğer seyrüsefer yardımcı cihazlarına (VOR, DME, NDB) nazaran daha düşüktür ve bu bir avantajdır. Categori I ILS sistemi ile yere nazaran 60 metre, Categori II ILS sistemi ile yere nazaran 30 metre iniş minimasına, CAT III ILS sistemi ile minimasız bir inişe ulaşılabilmektedir.

ILS sisteminin trafik yoğunluğu karşısında kapasitesinin sınırlı kalması ve geliştirilmiş yeni bir ILS sisteminin mümkün olmaması MLS (Microvvave Landing System - Mikrodalga İniş Sistemi) sistemi ile yer değiştirilmesini gündeme getirmiştir. Bu sistem üzerindeki çalışmalar ve denemeler hâlen devam etmektedir. Bazı Avrupa ve Amerika hava meydanlarında test amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Ancak sistemin pahalı oluşu, uçaklar üzerinde yeni düzenlemeler gerektirmesi havayolu şirketlerinin bu sisteme olumsuz bakmalarına neden olmuştur. Bunun yanında GPS gibi yeni sistemler üzerinde yapılan çalışmalar ve elde edilen olumlu gelişmeler MLS'in eski gösterişini kaybetmesine neden olmuştur .

MLS’de yatay ve düşey olmak üzere iki tür tarama yapılır. Yatay yayın, merkez hattının her iki yanında bulunan 40 derecelik alanı tanıyacak şekilde soldan sağa doğru gerçekleştirilir. Bu tarama, sistemin kullandığı meydanın arazi şekline ve özelliklerine göre 40 dereceden daha düşük olabilir.

MLS, SHF bandı içinde 200 kanal ayrılmıştır. Kanallar 5 GHz'ten başlayarak 0,3 MHz aralıklarla sıralanmıştır. Yatay olarak 20 -30 NM, düşey olarak ise 20.000 feetlik bir menzile sahiptir