Acil Durum ve Afet Kavramı, Türleri ve Etkileri

Acil Durum Kavramı: Acil durum ve afetler günümüzde sıklıkla karşılaştığımız olaylardır. Her ikisi de adeta hayatımızın bir parçası hâline gelen ancak ciddiyetini hâlâ koruyan sorunlardandır.

Acil durum ve afetler oldukça ciddi sonuçlar doğurmakta, insanlar için uzun bir süredir maddi ve manevi zararlara sebep olmaktadır.

Acil durum, ivedilikle müdahale etmeyi ve acil yardım faaliyetlerini yürütmeyi gerektiren, yerleşim birimlerinin, kurum ve kuruluşların iş yapma kapasitesini etkileme potansiyeli veya etkisi olan fakat yerel imkânlar ile baş edilebilecek durum, hâl ve olayların sonucudur. Başka bir ifadeyle olumsuz etkilerini en aza indirmek için acil önlemler alınmasını gerektiren beklenmedik ve ani gelişen olaylardır.

Afet Kavramı: Afet ise toplumun olağan yaşam düzenini bozarak, can ve mal kayıplarına neden olan, onun yanıt verme ve uyum sağlama kapasitesini aşarak dış yardım gereksinimi doğuran ekolojik olaylardır.

Acil durumlar genelde bizi ve yakın çevremizi ilgilendiren ve olduğumuzun çevrede bulunan imkânların yardımının yeterli olduğu durumlardır. Afetler ise bulunduğumuz yerin tamamını veya bir kısmını etkisi altına alan ama her hâlükârda acil durumlara oranla daha geniş bir çevreyi etkileyen olaylardır ve afetlerde acil durumların aksine yerel imkânlar yetersiz kalmaktadır.

Acil durum ve afetler taşıdığı önem sebebiyle Türkiye'de de çeşitli mevzuat düzenlemelerine konu olmuş, konua ilişkin kanun ve yönetmelikler yürürlüğe konmuştur.

Jeopolitik Doğal Afetler

Deprem: Zelzele olarak da ifade edilen deprem, yer kabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar hâlinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayıdır.

Heyelan : “Toprak kayması” olarak da tanımlanabilen heyelan, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yer çekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru hareketidir.

Yanardağ Patlamaları: Yanardağlar, yer altındaki ergimiş kayaların, kaya parçalarının ve gazların yer kabuğundaki açıklıklardan püskürdüğü oluşumlardır.

Meteorolojik Doğal Afetler

Sel: Dünya üzerinde sıklıkla karşılaşılan ve bilinen bir doğal afet türü olan sel, bir bölgede toprağı belirli bir süre için tamamen veya kısmen su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntısıdır.

Çığ: Çığ, bir denge bozulması nedeni ile kar tabakası veya tabakalarının, yamaç eğimi yönünde gösterdiği akma hareketi olarak tanımlanabilir. Çığın oluşmasında yamaç eğimi, yamaç şekli, yamaç yönelimi, zemin, orman örtüsü, rüzgârın yönü ve yükseklik gibi farklı faktörler rol oynamaktadır.

Fırtına: Fırtına, normal olarak kabul edilebilecek bir ölçünün üzerinde hızla esen rüzgâr olarak tanımlanabilir. Hızla esen rüzgâr çevresini önemli ölçüde etkiler.

Kuraklık: Kuraklık, bir bölgede nem miktarının geçici dengesizliğinden kaynaklanan su kıtlığıdır. Bir doğal olay olan kuraklık için yerin bir önemi yoktur. Herhangi bir yerde ve herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir. Yavaş bir sürecin sonunda ortaya çıkar, ancak genellikle uzun bir süre devam eden bir doğa olayıdır.

Orman Yangını: Orman yangını; ormanda bulunan ot, ibre, yaprak, kütük gibi yanıcı maddelerin tutuşarak ormandaki yaşam birliği içindeki canlı ve cansız tüm varlıkları yok eden, serbestçe yayılma ve büyüme eğilimi gösteren yangınları ifade etmektedir.

Hortum: Hortum da esasında fırtına gibi bir rüzgâr türüdür. Silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgâr olarak tanımlanabilir.

Teknolojik Afetler

Teknolojik afetler altında kategorileştirilebilecek durumlar;

• Sınai patlamalar
• Baraj patlamalarıdır.

İnsan Kökenli Afetler

İnsan kökenli afetler ise yangınlar, hava, su ve çevre kirlenmeleri ve ulaşım kazaları olarak sayılabilir.

ACİL DURUMLAR VE AFETLER ARASINDAKİ FARKLAR

Yukarıda verilen tanımlardan da anlaşılacağı üzere acil durum afetlere oranla daha dar bir alanda gerçekleşen olayları ifade etmektedir. Buna göre acil durumlar ve afetler arasındaki fark, yayıldığı alan ve gerekli olan müdahale bakımından ortaya çıkmaktadır.

DİĞER KAVRAMLAR : İlgili yönetmelikte konuya ilişkin diğer tanımlara da yer verilmiştir.