Gümrük Mevzuatına İlişkin Genel Hükümler

Amaç, Kapsam ve Temel Tanımlar

Gümrük Mevzuatı'nın temelini, 27/10/1999 Tarih ve 4458 Sayılı Gümrük Kanunu oluşturmaktadır. Gümrük mevzuatının amacı, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi'ne giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına uygulanacak gümrük kurallarını belirlemektir. Gümrük Mevzuatı'nın kapsamı ise, gümrük işlemlerine ilişkin usul ve esaslardan oluşmaktadır.

Gümrük mevzuatına ilişkin kanun ye yönetmelikte yer alan bazı temel tanımlar ise şunlardır. Türkiye Gümrük Bölgesi; Türkiye Cumhuriyeti topraklarını, karasularını, iç sularını ve hava sahasını kapsayan bölgedir. Serbest dolaşımda bulunan eşya; Türkiye'de üretilenveya yurtdışından alınan her türlü belge, vergi gibi işlemleri tamamlanarak ithal edilen eşyadır. Gümrüklenmiş değer; ithal eşyası için eşyanın CIF kıymeti ile gümrük vergileri toplamını, ihraç eşyası için FOB kıymeti ile gümrük vergileri toplamını, ifade eder. Dökme eşya; genellikle ambalajlanması masraflı veya mümkün olmayan, yükleme veya boşaltmasında özel araçlar gerekli olan maddelerdir. Mavi hat; eşyanın çıkış işlemlerinin tamamlanmasından önce belge kontrolüne veya muayeneye tabi tutulmadığı hattı, ifade eder.

Kişilerin Hakları

Gümrük idareleri ile ilişki içerisinde olan kişilerin, onaylanmış kişi statüsü alabilme hakkı, temsil hakkı, gümrük idarelerinden gümrük mevzuatının uygulanmasına ilişkin bir karar vermesini talep hakkı, gümrük idarelerinden bilgi talep hakkı, gizlilik ve süre hakkı gibi haklardır.

Onaylanmış Kişi Statüsü Alma Hakkı

Onaylanmış kişi statüsü; gümrük işlemlerinde güvenilirliğini kanıtlamış, belirli bir dış ticaret hacmine sahip, mali yeterliliği tasdik edilmiş olan kişilere iki yıl süre ile gümrük faaliyetlerinde belli kolaylıklar sağlayan bir statüdür. Belge sahipleri, basitleştirilmiş usul ve uygulamalardan faydalanır.

Basitleştirilmiş usul ve uygulamalar şunlardır; eksik beyan usulü, kısmi teminat uygulaması, beyanın kontrol türüne ilişkin kolaylaştırmalar, götürü teminat uygulaması ve onaylanmış ihracatçı yetkisidir.

Onaylanmış Kişi statüsü verilebilecek kişiler

Türkiye Gümrük Bölgesi'nde yerleşik ve en az iki yıldır fiilen faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişilere, genel ve özel koşulları sağlamak kaydıyla talep etmeleri halinde onaylanmış kişi statüsü verilir.

Onaylanmış kişi statüsü için gereken özel koşullar

Onaylanmış kişi statüsüne başvuran firmalar, başvurunun ön incelemesini yaptırmak üzere, bir yetkilendirilmiş gümrük müşaviriyle sözleşme yapmak zorundadır.

Karar hakkı

Karar hakkı, gerekli bilgi ve belgelerle başvuran her kişi gümrük mevzuatının uygulanmasına ilişkin bir karar vermesini gümrük idaresinden isteyebilmesidir.

Bilgi hakkı

Bilgi hakkı, kişiler gümrük idarelerinden gümrük mevzuatının uygulanması hakkında bilgi talep edebilirler. Gizli nitelikli bilgiler, sınırlı olarak kullanılır.

Süre hakkı

Gümrük Mevzuatı’na göre yapılması gereken bazı işlemler için zorunlu süreler vardır. Bu süreler, mücbir sebep ve beklenmeyen hallerde durur ve bu sebep ortadan kalkıncaya kadar işlemez.

Gümrüklerde Temsil Hakkı

Bütün kişiler, gümrük mevzuatı ile öngörülen tasarrufları ve işlemleri gerçekleştirmek üzere gümrük idarelerindeki işleri için doğrudan veya dolaylı temsilci tayin edebilirler.

Doğrudan Temsil Yöntemi

Doğrudan temsil dış ticaret firmalarının gümrük işlemlerini kendileri dışında, firmalarında çalıştırdıkları mevzuatta belirtilen belge ve niteliklere sahip kişilere yaptırmalarıdır. Doğrudan temsil durumunda temsilci, başkasının adına ve hesabına hareket eder.

Dolaylı Temsil Yöntemi

Türkiye'de sadece Gümrük müşavirleri firmanın vermiş olduğu noter tasdikli vekâletname ile dolaylı temsilcisi oluabilirler. Dolaylı temsil durumunda temsilci kendi adına, ancak başkasının hesabına hareket eder.

Gümrük Müşavir Yardımcısı

Gerekli şartları taşıyan kişiler 1 yıl süre ile bir gümrük müşavirinin yanında stajyerlik yaptıktan sonra gümrük müşavir yardımcılığı sınavına girmeye hak kazanırlar.

Gümrük Müşaviri

İki yıl süre ile gümrük müşavir yardımcılığı yaparak, gümrük mevzuatı ve gümrüğe ilişkin iktisadi, ticari ve mali konuları kapsayan yazılı ve sözlü sınavlarda başarılı olan kişiler, gümrük müşavirliği yapmaya hak kazanır.

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği belgesi, en az yedi yıl süre ile gümrük müşavirliği izin belgesine sahip olan ve nitelikleri taşıyan kişilerin talep etmeleri halinde, bakanlıkça 3 yıl süreli belge verilir.

Kişilerin Yükümlülükleri

Dış ticaret faaliyeti veya herhangi bir nedenle gümrük işlemleri ile uğraşan kişiler, gümrük mevzuatı çerçevesinde çıkarılmış olan kanunlar ve bu kanunlar esas alınarak düzenlenmiş olan, tüzük, kararname, yönetmelik ve genelgelerde yer alan hususları yerine getirmek yükümlüdürler.

Kişilerin yükümlülüğü, yapılan işlemin türüne, eşyanın özelliği ve yapıldığı ülkeye göre de farklılıklar göstermektedir.

Yapılan işlemin türüne göre kişilerin yükümlülükler; geçici ithalatta farklı, konsinye ihracatta farklı iken, transit diğer işlem türlerinde farklı olmaktadır.

Eşya özelliğine göre yükümlülükler; analize tabi ürünlerde farklı, kontrol veya uygunluğa tabi ürünlerde farklı, diğer eşya türlerinde farklı olmaktadır.

İşlemin yapıldığı ülkeye göre yükümlülükler; AB'den ithalatta farklı yükümlülükler varken, İran’a ihracatta farklı yükümlülükler vardır.

Kişilerin yükümlülüğü herhangi bir işlem için gümrük idaresine müracaat ettikleri anda başlar, işlemler bittikten sonra da zaman aşım süresi dolana kadar devam eder.