Gümrük İdaresinin Yapısı

Gümrükler, eşya ve malların ülke sınırlarından giriş ve çıkışlarında denetimlerinin yapıldığı ve vergilerin ödendiği kamu kurumlarıdır.

Gümrük idareleri, giriş gümrük idaresi, ithalat gümrük idaresi, ihracat gümrük idaresi ve çıkış gümrük idaresi olmak üzere dört başlık altında incelenebilir.

Türk Gümrük İdaresi, Anadolu Beyliklerinden Osmanlı İmparatorluğu’na, Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne kadar uzanan bir tarihi geçmişe sahiptir.

Tarihsel süreç içerisinde, Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti, Gümrük Muhafaza Umum Kumandanlığı, Gümrük Muhafaza Müdürlüğü, Gümrük Muhafaza Başmüdürlüğü adı altında farklı kurumlar gümrük işlemlerinde rol oynamıştır.

2011 yılına kadar Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı şeklinde bağımsız bir birim olarak hizmet veren gümrük idaresi 2011 yılında yapılan düzenleme ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığına dönüşmüştür.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2018 tarih ve 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Ticaret Bakanlığına dönüştürülmüştür. Böylece bu tarihten itibaren Gümrük ve Ticaret Bakanlığının tüm görev ve yetkileri aynı teşkilat yapısı ile Ticaret Bakanlığına aktarılmıştır. Böylece dış ticaret ile ilgili birimler Ticaret Bakanlığına bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmektedirler.

Yurtiçi ve yurtdışı ekonomik faaliyetlerin önemli unsurundan biri gümrük, diğeri ise ticarettir. Gümrük ve ticaretin tek bir bakanlık nezdinde toplanması ekonomik amaçlara ulaşmada önemli bir role sahiptir. Ülkemizde başta ihracat ve ithalat olmak üzere bütün gümrük işlemlerinin uygulanması ile ilgili sorumluluklar Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.

Ticaret Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren gümrük idareleri, ülke güvenliği açısından sınır kontrollerinin idari bir otorite tarafından gerçekleştirilmesi, bununla birlikte dolaşıma konu eşyanın da sınır geçişlerinde gerek güvenilirliğinin kontrolü, gerekse söz konusu eşya üzerinden alınması gerekli verginin tahsilinin sağlanması amacıyla oluşturulan birimlerdir.

Türkiye’de gümrük idareleri yurtiçi teşkilatı ve yurtdışı teşkilatı şeklinde örgütlenmiştir.

Yurtiçi teşkilatı, merkez ve taşra teşkilatı olarak ikiye ayrılır.

Ticaret Bakanlığı merkez teşkilatı hizmet birimleri aşağıdaki kurumlardan oluşmaktadır:

Gümrükler Genel Müdürlüğü
Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü
İç Ticaret Genel Müdürlüğü
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü
Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü
Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü
AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
Tasfiye Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı
İç Denetim Birimi Başkanlığı
Strateji Geliştirme Başkanlığı
Hukuk Müşavirliği
Personel Dairesi Başkanlığı
Eğitim Dairesi Başkanlığı
Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı
Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı

Gümrük ve Ticaret Bakanlığının taşra teşkilatı bölge müdürlükleri ile il müdürlüklerinden oluşmaktadır. 19 Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü ve bu Bölge Müdürlüklerine bağlı hizmet veren 140’ı faal olmak üzere 160 adet Gümrük Müdürlüğü, 30 adet Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğü, 6 adet Laboratuvar Müdürlüğü, 16 adet Personel Müdürlüğü ve Valiliklere bağlı 81 Ticaret İl Müdürlüğü görev yapmaktadır.

Türkiye’nin yurtdışı büyükelçilikleri nezdinde görev yapan Gümrük Müşavirleri yurtdışında yaşayan vatandaşların, yurtdışında bulunan Türk firmalarının ve Türkiye'ye gidecek yabancı ülke vatandaşlarının gümrük konularındaki soru ve sorunlarına cevap ve çözümler üretmek aynı zamanda bulundukları ülke ile Türk Gümrük mevzuat ve uygulamaları hakkında ilgilileri bilgilendirmekle mükelleftirler.