Gümrük Yükümlülüğü ve Vergilendirmeye İlişkin Hususlar

Gümrük yükümlülüğü, bir kişinin yürürlükteki mevzuata göre ithalat ya da ihracat vergisi ödeme yükümlülüğüne denilmektedir. Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte ve yürürlükteki gümrük tarifesine göre hesaplanmaktadır.

İthalatta gümrük yükümlülüğü, ithalat vergilerine tabi eşyanın, serbest dolaşıma girmesi veya ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali için normal usulde yapılan beyanlarda gümrük beyannamesinin tescil tarihinde başlamaktadır. İhracatta gümrük yükümlülüğü ise vergiye tabi eşyanın bir gümrük beyannamesi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilmesiyle başlamaktadır.

Eşyanın gümrük kontrolünden yasadışı olarak çıkarılmasına teşebbüs olmaması, ilgili kişi tarafından kasten yapılmış bulunmaması ve eşyanın durumunu düzenleyen tüm gerekli işlemlerin yerine getirilmesi koşuluyla yapılan ihmaller, eşyanın geçici depolama faaliyeti veya tabi tutulmuş olduğu gümrük rejiminin doğru işleyişini etkilememektedir.

Gümrük vergileri, yürürlükteki hükümler uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü ifade etmektedir. Dış ticarette ve özellikle ithalat işlemlerinde vergileme konusu büyük önem taşımaktadır. Bu vergilerden en önemlisi ithalata konu olan eşyanın gümrük vergisinin hesaplanmasıdır. Gümrük vergisinin konusu ithal edilen eşyalardır.

Gümrük vergileri, gümrük vergisi matrahı üzerinden hesaplanarak tahakkuk edilerek vergi mükellefine tebliğ edilmektedir.

Verginin hesaplanmasında hesaplamaya konu olan değer ya da miktara matrah denilmektedir. Vergi matrahı üzerinden, vergi tarifesi uygulanarak vergi borcu hesaplanmaktadır. Gümrük vergisi matrahı ise eşyanın CİF kıymetidir. Gümrük Vergisi Matrahı = Mal Bedeli + Sigorta Bedeli + Navlun Bedeli

Normal bir vergileme sürecinde vergiyi doğuran olay gerçekleştikten sonra vergi işlemi, tarh ile başlayıp tahsil ile sonuçlanmaktadır. Bu işlemler sırasıyla Tarh, Tebliğ, Tahakkuk ve Tahsil şeklinde ifade edilmektedir.

Gümrük vergilerinde ise vergi, tahakkuk ettikten hemen sonra (Gümrük vergilerindeki tahakkuk işlemi Vergi Usul Kanunu’ndaki tarh işleminin yerine geçer) mükellefe tebliğ edilmektedir. Dolayısıyla gümrük vergilerinde vergilendirme süreci, sırasıyla, Tahakkuk- TebliğTahakkukun- Kesinleşmesi-Ödeme şeklinde gerçekleşmektedir.

Gümrük idaresi tarafından gerekli bilgiler kullanılarak tahakkuk ettirilen gümrük vergileri, Gümrük Vergileri Tahakkukunu İzleme Defterine veya bilgisayara kaydedilmektedir. Bilgisayara kayıt halinde, bilgisayar çıktıları Gümrük Vergileri Tahakkukunu İzleme Defteri yerine geçmektedir.

Kanuna uygun bir şekilde tahakkuk eden vergi borcunun mükellefi tarafından ödenmesine verginin tahsili ya da diğer bir ifadeyle ödenmesi denilmektedir.

Tebliğ edilen gümrük vergilerine, itiraz süreleri içinde itirazda bulunulmaması veya süresi içinde idari yargı mercilerine başvurulmaması hallerinde bu sürelerin bittiği tarihte kesinleşmektedir. Dava açılması halinde mahkemece yükümlü aleyhine verilen kararın gümrük idaresine tebliğ edildiği tarihte tahsil edilebilir hale gelmektedir.

Yükümlüler kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren onbeş (15) gün içinde bir üst makama, üst makam yoksa aynı makama verecekleri bir dilekçe ile itiraz edilebilmektedir.

Gümrük idarelerinin gümrük vergilerinin ve diğer kamu alacaklarının ödenmesini sağlamak üzere teminat verilmesini gerekli görmeleri halinde teminat isteyebilmektedir. Bu teminat, söz konusu vergi tutarının %20 fazlasıyla yükümlü veya yükümlü olması muhtemel kişi tarafından verilmektedir.

Toplu teminat sistemi, bir kişinin bir gümrük idaresine her türlü gümrük işlemlerine ilişkin vermiş olduğu teminat, o kişinin o gümrük idaresindeki transit rejimi hariç bütün gümrük işlemleri için kullanılmasıdır.

Götürü teminat sistemi, gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanımlardan her biri için ayrı ayrı teminat verilmesi yerine, transit rejimi hariç tüm işlemleri kapsayacak tek bir teminat verilebilmesidir.

Gümrük işlemlerinde teminat yükümlülüğünün ortaya çıkmasıyla yatırılması gereken teminat tutarından indirim yapılmasına indirimli teminat uygulaması denilmektedir. Ancak bu uygulamadan her yükümlü yararlanamamaktadır.

Kanunen tahakkuk ettirilmemeleri gerektiği halde tahakkuk ettirilen gümrük vergileri kaldırılmaktadır. Geri verme ve kaldırma ile ilgili hükümler para cezaları için de geçerlidir.

Kanunen ödenmemesi gereken gümrük vergilerinin ödenmesi halinde mükellefin 3 yıl içerisinde gümrük idaresine başvurması halinde, mükellefe tebliği tarihinden itibaren 1 yıl içinde geri verilmekte veya kaldırılmaktadır.

Gümrük vergilerinin ve para cezalarının geri verilmesi veya kaldırılması başvurusu, bu vergileri ve cezaları ödeyen veya ödemekle yükümlü olan kişi veya bunların temsilcileri veya hak ve yükümlülükleri devralan kişi tarafından Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu ile ilgili gümrük idarelerine yapılmaktadır.

Gümrük Kanununun Bazı Maddelerin Uygulanması Hakkında Karar’da belirtilen durumların gerçekleşmesi halinde gümrük vergileri geri verilebilir ya da kaldırılabilmektedir. Bazı durumlarda eşyaya ilişkin gümrük vergileri geri verilmemekte veya kaldırılamamaktadır.

Vergi kaybına neden olabilecek işlemlere uygulanacak para cezalarının geri verilmesi ve kaldırılmasında, gümrük vergilerinin geri verilmesine ve kaldırılmasına ilişkin hükümler uygulanmaktadır.