Gümrüklerle İlgili Genel Düzenlemeler
Gümrüklerle ilgili genel düzenlemeler Gümrük Mevzuatı hükümlerine göre belirlenmiştir.
Türk Gümrük Mevzuatı; gümrük ile ilgili yürürlükte olan yasa, tüzük, yönetmelik ve benzeri normların bütünüdür. Bu bağlamda Türk gümrük mevzuatını oluşturan normlar şunlardır;
- İlgili Kanunlar
- İlgili Ululararası Sözleşmeler
- İlgili Yönetmelikler
- İlgili Bakanlar Kurulu Kararları
- İlgili Tebliğler
- İlgili Genelgeler
- Gümrük Tarife Cetveli
Gümrük mevzuatı sadece gümrüklerle ilgili düzenlemeler yapmaz gümrüklerle birlikte Serbest Bölgeler ve Sınır Ticareti de gümrük idaresinin gözetiminde olduğundan Gümrük Mevzuatı bu gözetimle ilgili hükümler içermektedir.
Gümrük Mevzuatı’yla ilgili en geniş düzenleme çerçevesi çizmesinden dolayı temel kanun Gümrük Kanunu’dur. Fakat Gümrük Kanunu geniş bir çerçeve çizmesine rağmen düzenleme yapan tek kanun değildir.
Ülkemizin gümrük birliğine girmesi nedeniyle topluluk gümrük kodunda yer alan hükümlerin, ortaklık konseyi kararı gereğince gümrük kanununa yansıtılması amacıyla 4458 Sayılı Gümrük Kanunu 1999’da yayımlanmıştır. Bununla birlikte, Avrupa Birliği topluluk gümrük kodunda zaman içerisinde meydana gelen değişikliklere uyum sağlamak amacıyla 4458 Sayılı Gümrük Kanunu, 07.07.2009 tarihli ve 27281 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5911 Sayılı Gümrük Kanunu ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun ile bazı maddeleri değiştirilmiştir. Yürürlükte olan 4458 Sayılı Kanun’un amacı birinci kısım birinci bölüm birinci maddede “Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına uygulanacak gümrük kurallarını belirlemek” olarak açıklanmıştır. Gümrük Kanunu bölüm, kısım ve ayrımlardan oluşmuştur.
474 Sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanunu, 25.5.1964 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanmış, 10.11.1988 tarihinde Gümrük giriş tarife cetveli, armonize sistem nomanklatürü esas alınarak yeniden düzenlenmiştir. Armonize sistem nomanklatürü 474 Sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun’da 10.11.1988 tarihinde yapılan değişiklikle gümrük tarife cetvelimizin temelini oluşturmuştur.
2699 Sayılı Umumi Mağazalar Kanunu, 13.7.1982 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanmış, yayımı tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu, 15.6.1985 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmış, yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.
3577 Sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun, 1.7.1989 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmış yayımı tarihinden üç ay sonra yürürlüğe girmiştir.
5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 31.3.2007 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmış yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun, kaçakçılık fiilleri ve yaptırımları ile kaçakçılığı önleme, izleme, araştırma usul ve esaslarını belirlemektir.
Gümrük Mevzuatı’yla ilgili sözleşmeler ikili ticaret antlaşmaları şeklinde de olsa genelde Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası örgütler himayesinde çok taraflı sözleşmeler şeklindedir. Bu sözleşmelerin; ticaretin serbestleşmesi, taraf ülkelerde gümrüklerin uyumu, yeknesak kurallar getirilmesiyle gümrük işlemlerinde adalet ve benzeri amaçlar üzerine kurulmaktadır.
Gümrük Mevzuatı’nın temel kanunu olarak belirttiğimiz Gümrük Kanunu’nun uygulanmasını sağlamak için düzenlemeler getiren Gümrük Yönetmeliği de kapsam bakımından Gümrük Mevzuatı’nın temel yönetmeliğidir. Gümrük Yönetmeliği, Gümrük Mevzuatı’nda geniş kapsamda düzenleme getirse de düzenleme getiren tek yönetmelik değildir.
Yürürlükteki Gümrük Yönetmeliği, 27.10.1999 tarih ve 4458 Sayılı Gümrük Kanunu'na dayanılarak 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun yönetmelikle düzenlenmesini öngördüğü konuları düzenlemek ve uygulamaya yön verecek hususlara açıklık getirmek amacıyla hazırlanmıştır. Yönetmelik, 27369 Sayı ve 7.10.2009 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmış, yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Gümrük Yönetmeliği, kitap kısım ve bölümlerden oluşmuştur ve ekleriyle birlikte uygulamaya düzenleme getirir.
Bakanlar Kurulu Kararları anayasada tanımlanmamış adsız düzenleyici işlemlerdendir. Yürütme yetkisini elinde bulunduran bakanlar kurulunun düzenlemeler getirmek amacıyla çıkardığı konunun içeriğine göre ilgili bakan ya da tüm bakanların, Başbakan ve Cumhurbaşkanının imzaladığı hukuk normlarıdır.
Tebliğ, ilgili bakanlığın bir değişikliği ya da düzenlemeyi bildirmek için yayınladığı belgelerdir. Gümrük Mevzuatı'nda tebliğler önemli yer tutar. Bakanlık ihtiyaç duydukça değişiklikleri bildiren ve bu değişiklilerin uygulama yolunu gösteren tebliğler yayınlar.
Genelgeler; yasa, tüzük ve yönetmeliklerin uygulanmasında yol göstermek, herhangi bir konuyu aydınlatmak, bir duruma dikkat çekmek gibi amaçlarla ilgili yerlere ve ilgililere gönderilen yazıdır. Genelgeler uygulamalardaki karmaşıklığı gidermesi ve uygulama yolunu detaylı göstermesi açısından Gümrük Mevzuatı'nda önemli yer tutarlar.
Gümrük Tarife Cetveli uluslararası ticarete konu olan eşyaların doğru bir şekilde sınıflandırılması için kullanılan bir sistemdir. Dünya Gümrük Örgütü tarafından oluşturulan sistem eşyaları sınıflandırmak için 12 haneli sayı dizisinden oluşur. Sayı dizisinin ilk 6 hanesi Dünya Gümrük Örgütü tarafından belirtilmiştir ve aynı ürün için sistemi kullanan ülkelerde aynıdır.
Serbest bölge, ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek amacıyla kurulur.
Sınır ticareti, bakanlar kurulu tarafından belirlenen illerin ihtiyacını, sınır komşusu ülkelerden ithalat yoluyla daha düşük maliyetle karşılanması ve bu illerimizden sınır ülkelere ihracatın artırılması suretiyle söz konusu illere ekonomik canlılık kazandırılması amacıyla yapılan ticari işlemlerdir. Sınır ticaretinin ayrıca Sınır Ticaret Merkezleri'nden (STM) de yapılması mümkündür.