Gümrük Tarifeleri, Eşyanın Tarife Pozisyonları, Tarifelerin Hesaplanması ve Muafiyet İstisna Halleri

Gümrük ve dış ticaret işlemleri noktasında malların sınıflandırılması ve belirli bir sistem içerisinde tasnif edilmesi işlemine gümrük nomanklatürü adı verilmekte ve bu sistem çerçevesinde hazırlanan eşya fihristlerine tarife cetvelleri denmektedir

Gümrük tarifesi, hem dış ekonomi politikasının hem de dış ticaret politikasının en eski ve en fazla kullanılan araçlarından birisidir. Gümrük tarifesi ifadesinde iki temel kavram bulunmaktadır. Bunlar, gümrük ve tarifedir. Gümrük tarifesi dış ekonomi politikasında ve dış ticaret politikasında çok uzun zamandan beri kullanılan araçlardan birisidir. Aynı zamanda en sık kullanılan araçlardan birisi konumundadır. Gümrük tarifesi kavramı iki temel unsuru içermektedir. Bunlardan birisi gümrük diğeri tarifesidir. Belirli bir mala yönelik gümrük sınırı geçişi esnasında ödenen vergi ve harçlara gümrük adı verilmektedir. Uluslararası ticarette bütün mallara uygulanan vergileri belirleyen listelere ise tarife adı verilmektedir. Gümrük vergileri ise gümrük tarifesine göre hesaplanan gümrük verileri gümrük yükümlülüğünün ortaya çıktığı tarihte geçerli olan gümrük tarifesine göre hesaplanmaktadır.

Uygulamada başlıca tarife çeşitleri: Spesifik Tarifeler: Bir eşyanın gümrük vergisinin eşyanın miktarı üzerinden alınması uygulamasına denmektedir. Bu uygulamada sabit miktarda vergi tehsil edilmektedir. Bu da ithal edilen malın fiziki birimleri başına olmaktadır. Malın fiziki birimi gibi objektif kıstaslara dayandığı için uygulanması kolaydır ancak uzmanlar tarafından adet üzerinden vergi alınması, bir eşyanın yüksek kaliteli ve pahalı olanının, aynı eşyanın düşük kaliteli ve ucuz olanıyla aynı vergiye tabi tutulmasının adil olmayacağı ve işleyişte sıkıntılar yaratabileceği savunulmaktadır. Uygulamada ithal edilen malın fiziki birimleri başına sabit miktarda vergi tahsil edilir. Advalorem Tarifeler: Bir eşyanın gümrük vergisinin eşyanın kıymeti üzerinden alınması uygulamasına denmektedir. Bu tarife sisteminde gümrüklemeye konu olan eşyanın ithal kıymeti üzerinden yola çıkılarak belli bir oran dahilinde vergi uygulanır. Karma Tarifeler: Spesifik tarife ile advalorem tarifenin bir arada kullanılmasıdır.

Türk Gümrük Tarife Cetveli ülkemizde var olan her türlü eşyanın gümrük tarifesini sınıflara ayırararak gösteren indekstir. Bu indeks içerisinde eşyanın Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu, ülkelere göre gümrük vergi oranı, KDVoranı, ÖTV oranı uygulanacak ticaret politikası önlemleri ile gerekli görülen denetim ve muafiyet işlemlerini içermektedir. Gümrük işlemleri dikkate alındığında gümrük beyannamesi içerisinde dikkat edilmesi gereken en önemli kısım eşyanın GTİP yolu ile doğru gümrük tarifesini belirleyebilmektir.

Gümrük Tarife Cetveli, eşyanın cins ve niteliklerine göre sistematik bir şekilde numaralandırılarak sınıflandırıldığı ve 474 sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun’da yer alan gümrük vergisi oranlarının gösterildiği Bakanlar Kurulunca kabul edilen cetvele verilen isimdir. Gümrük ve dış ticaret işlemleri noktasında malların sınıflandırılması ve belirli bir sistem içerisinde tasnif edilmesi işlemine gümrük nomanklatürü adı verilmekte ve bu sistem çerçevesinde hazırlanan eşya fihristlerine tarife cetvelleri denmektedir. Türkiye 01.01.1989 tarihinden itibaren Gümrük Giriş Tarife Cetveli’ni kullanmaya başlamıştır.

Armonize Sistem 21 bölüm, 96 fasıl, 1241 pozisyon, 5019 ayrı kategoride eşyayı içermektedir. Armonize Sistem, 5019 ayrı kategorideki eşyayı altı rakamlı bir kodlamayla sınıflandır maktadır . Bu altı rakamlı koda "Armonize Sistem Kodu" adı verilmektedir . Bu sıralamada fasıl numarasını ilk iki rakam, pozisyon numarasını ikinci iki rakam, alt pozisyon numarasını üçüncü iki rakam , kombine nomanklatör numarasını dördüncü iki rakam , millî alt açılım numarasını beşinci iki rakam (Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenir.), istatistik numarasını altıncı iki rakam (tebliğ ile belirlenir) oluşturmaktadır.

Gümrük Kanunu'nun 167. maddesinde muafiyet ve istisnalar bir arada düzenlenmiştir. Gümrük muafiyetleri tam -kısmi, şartlı -şartsız, süreli - süresiz olabilmektedir.

Tam -Kısmi Gümrük Muafiyetleri: Tam muafiyete örnek olarak Gümrük Kanunu’nun 167. maddesinde sayılan muafiyetler gösterilebilir. Kısmi muafiyet tahsil edilmesi gereken verginin tamamının değil bir kısmının muaf olmasıdır.

Şartlı -Şartsız Gümrük Muafiyetleri: Dâhilde işleme, geçici ithalat, gümrük kontrolü altında işleme, transit, antrepo rejimleri Gümrük Kanunu'nda şartlı muafiyet düzenlemeleri başlığı altında düzenlenmiştir.

Süreli -Süresiz Gümrük Muafiyetleri: Süreli gümrük muafiyeti, muafiyetin belli bir süreye bağlı olarak uygulanması; süresiz gümrük muafiyeti ise uygulanan muafiyetin belli bir süreye bağlı olarak uygulanmaması anlamına gelmektedir.