Görsel İletişimde Algı ve Görsel Kültür

Görsel İletişim

Algı ve görsel kültür konusu, alanla ilgili araştırmaların sınırlarını tanımladığı için görsel iletişim araştırmacıları açısından önemlidir.

İletişim

Duygu, düşünce veya fikirlerimizin farklı yollarla bireylere anlatılmasına iletişim denilmektedir. İletişimi biraz daha detaylandırmak gerekirse, iletişimin ilk basamağı kaynak diğer bir adıyla göndericidir. Göndericinin yani kaynağın, alıcıya göndermek istediği mesaj ise iletidir. Bu iletişim sürecinde kullanılan yola ise araç ya da kanal denilmektedir. Bağlam, iletişimin meydana geldiği ortamdır. Alıcı, (okur, dinleyici) mesajın gönderildiği kişidir. Geri bildirim ise alıcının mesaja verdiği tepki –dönüttür denilebilir.

Görsel İletişim

Çevremizde karşılaştığımız çoğu mesaja baktığımızda alıcıya daha kısa sürede ulaşan, daha güvenilir, daha anlaşılır ve zahmetsiz olduğundan görsel olarak sunulmakta olduğunu görüyoruz. Bu nedenle görsellik, iletişim de öncüllenmiştir. İmajlardan oluşan ve bilgi alışverişini sağlayan bu iletişim türüne Görsel iletişim denir.

Görsel iletişim mecraları ve imajları

Görsel iletişim mecraları olan basılı ve dijital görsel medya (internet ve televizyon başta olmak üzere her türlü görsel ortam) görsel iletişimi sağlamak için kullanılabilir. Toplum içerisinde çoğu bilgi; basılı ve dijital medya araçlarıyla hedef kitleye aktarılır. Kitle iletişiminde kullanılan imajlar; birçok insana ulaşma ve etkileme amacına yöneliktir.

Görsel İletişim Analizinde Metodoloji

Görsel iletişimde her bireyin, karşılaştığı görsellerdeki kodları kendi kültürel geçmişinin yansılarıyla analizi aşamasında bir metodoloji (yöntem) belirlemesi gerekirse aşağıdaki sorularla analiz yapılabilir;

Görselde var olan ve olmayan nedir?
Görsel, izleyiciyi bir subje (özne) olarak nasıl konumlandırır?
Farklı izleyiciler, görselden hangi anlamları çıkarabilir? Baskın gelen mesaj hangisidir?
Görsel, bireyin anlamlandırma sürecine nasıl katkıda bulunur?
Görselin vermek istediği anlamlar nelerdir? (Başka bir deyişle, görselde bulunan baskın ideoloji (hegemonya) nedir?)
Görselin kodları incelendiğinde: gerçekçi, sembolik ve ideolojik kodlar nelerdir?
Görsel, izleyicilerinin hayatına dâhil olduğunda hangi anlamları içerir? Yeni anlamlar, kimlikler ve bilgiler kazanabilir mi?

Algı

Duyum -Algı-Algılama İlişkisi

Bireyin bir uyarıcı tarafından uyarılmasına duyum denilmektedir. Duyumlar işlenerek algıya dönüşmektedir ki bu işlem bireyin zihni işlemleriyle (yorumlama -seçilme ve düzenleme) gerçekleşir. Önce beyin uyarıları alır, tanımlar ve tepkisini belirler . Algı, bir süreçtir ve bu süreç verilerin duyu organlarınca hissedilip beyne iletilmesi ve ardından yorumlanmasıyla ilerler. Algılama ise, bireyin yaşantısının anlamlı olması için bilgi alma, seçme ve anlamlandırma sürecidir. Algı bir örgütleme olayıdır. Mesajlar toparlanıp, organize edilerek anlamlı hâle getirilir. Gestalt'a göre bir görseldeki bütün, onu oluşturan parçaların toplamı değil, fazlasıdır. Yani Gestalt, bireyin görsel bilgiyi nasıl anlamlı bir bütüne dönüştürdüğünü araştırır.

Algısal Örgütleme Yasaları

Şekil –zemin ilişkisi, yakınlık, benzerlik, tamamlama, devamlılık ve basitlik, algısal örgütleme yasalarını oluşturur.

Algısal Süreci Etkileyen Etkenler

Bireylerin algısal sürecini etkileyen bazı dış ve iç etmenler vardır. Dış etmenler; seçici dikkat, uyarıcının yinelemesi, uyarıcının büyüklüğü ve uyarıcının şiddetidir. İç etmenlerse; örüntü algılaması ve derinlik algılamasıdır.

Mekânsal Algı Türleri

Mekânsal algı türleri beş duyumuza göre sınıflandırılmıştır. Bunlar; görsel, boyutsal, işitsel, kokusal, dokunsal algılamadır.

Görsel Kültür

Görüntü, Görsel ve Kültür İlişkisi

İnsan gözünün fiziksel olarak salt gördüğü kadarı görüntü olarak tanımlanıyorken; görsel, görüntünün çeşitli şekillerde yorumlanarak sunulması olarak tanımlanabilir. Kültür bir toplumdaki yine toplumun oluşturduğu süregelen yaşam tarzı, bireylerinin davranış şekilleri, sosyal süreçlerinin yansıması ve değerleri olarak değişebilme ihtimali olan öğrenilmiş davranışlar bütünüdür. Görsel içinde barındırdığı kültürellikle, farklı görme biçimleri ve farklı yorum doğrultuları içermektedir. Görseller, iletişime geçerken iletmek istedikleri mesajı bazı alt metinlerle örtük olarak (algı oluşturan gizli içeriklerle) verebilirler. Bu nedenle görseller, sanıldığı kadar masum olmadığı için, görselin okunması ve kültürel yansılarının tespiti önem taşımaktadır. Görsel kültür; kültürün, görsel ögelerle olan ilişkisiyle ilgilidir.

İmajlar Nasıl İletişime Geçer?

İnsan gördüğünü nasıl görmekte ve nasıl yorumlamaktadır? Buna hangi etmenler ışık tutmaktadır? soruları imgelerle iletişimdeki kilit sorulardır. Karşılaştığımız görsel kültür imajlarını (gerek basılı, gerek hareketli, gerekse yazılı) anlamak, onları doğru okumaktan geçer bunun için görsele aşağıdaki soruları sorabiliriz.

Gösterilmekte olan nedir ve nasıl organize edilmiştir?
İzleyicinin dikkatini imajda ilk ne çekmektedir ve neden?
İmajın unsurları arasındaki ilişkiler nedir?
İmajı kim, ne zaman ve nerede yaptı?
İmaj bir başkası için mi yapılmıştı?
İmajla ilgili kişilerin sosyal kimliği nedir?
İmajın tarzı, üreten kişilerin kimliklerini işaret ediyor mu?
İmajın üretimi hangi teknolojiyle yapıldı?
İmajın devamı var mıdır ve ne mesaj verir?
İmaj, eleştirel midir?

Görsel Kültür İmajları

Görsel kültür, kitle iletişim araçlarının imajlarını içermektedir. Bireyin kimlik oluşumuna katkı sağlayan, hayatına dokunan bu imajları iki başlık altında toplayabiliriz. Bunlardan biri güzel sanatlar imajları, diğeri de popüler kültür imajlarıdır. Güzel sanatlar imajları, sanatsal açıdan estetik kaygısı olan, müzelerde yeri olan imajlardır. Popüler kültür imajları ise, içinde bulunduğu dönem için geçerli olup, hızlı tüketilen kültürel imajlardır.

Gerçekliğin iki yüzü

İnternetin yani sanal alanların hayatımıza girmesiyle beraber, gerçek gerçeklik ve sanal gerçeklik kavramları yeni iletişim dünyamızda belirmiştir. Gerçek gerçeklik, reel dünyadaki yaşadığımız olaylar ve dokunup hissettiğimiz durumlar olurken; Sanal gerçeklik alanı, gerçekte var olmayan, varmış gibi hissettirilen, simüle edilen yani; internetteki ilgili sohbet sitelerinde yaşanan arkadaşlıklar, oyun salonları, yapay kişilikler ve görsel şirketler gibi oluşumlardır.