Görsel Okuryazarlık

Okuryazarlık insanın ihtiyacı olan bilgiyi biriktirmesi ve üretmesi için geliştirdiği yollardan biridir. Bilgi yolları geliştikçe okuryazarlık çeşitleri artmıştır. Geldiğimiz noktada okuryazarlık sadece okuma yazmayı değil, bilgiyi alıp işleme, karşılaştırma, ilişkiler kurma, simgeleri ve kodları kullanmayı, yazılı ve görsel sembolleri anlamayı ve oluşturmayı ifade etmektedir.

Teknoloji ve araçlar geliştikçe okuryazarlık çeşitlenmiştir. Bu çeşitlerden görsel okuryazarlık gün geçtikçe önemini artırmaktadır.

Görsel Okuryazarlık: Eleştirel düşünceyi gerektiren görsel okuryazarlıkta birçok disiplinden yararlanılmaktadır. İlk olarak John L. Debes tarafından kullanılan görsel okuryazarlık 1990’dan sonra birçok alanda tartışılır olmuştur. Görselliğin her tarafı kapladığı günümüzde görsel dili bilmek, anlamak ve aktarmak insanlar için elzemdir ve eğitim -öğretimle kazanılabilecek bir beceridir.

Görsel okuryazarlıkta görme, çözümleme, kodlama, değerlendirme, tasarımlama ve kurgulama işlemsel süreçleri vardır.

Görme: Algı, bilinç ve bilinçaltının etkin olduğu görme duyusu insanın en önemli bilgi kaynağıdır ve beyindeki enerjinin yaklaşık yarısını görme duyusu tüketmektedir. Beynin %65’i görme duyusuyla ilgilidir.

İnsan gözü odaklanılan nokta çevresindeki yüzde 2 derecelik dar bir alanı net görmekte, görüşü ise “balıkgözü veya balon görüntü” şeklinde olmaktadır.

Çözümleme: görsel materyale seçici bir bakış söz konusudur ve bilgiler arası ilişkiler geliştirme, hiyerarşi tesisi, araştırma, parçalara ayırma, düşünceler geliştirme ve uygulama bu süreçte gerçekleşmektedir.

Kodlama: bütün diller gibi görsel dil de kodlardan oluşmakta ve görsel metni anlamak için kodları çözmek gerekmektedir. Görsel kodlar ise bağlamsal, kültürel ve sanatsal olabilmektedir.

Değerlendirme: Görsel okuryazarın kendine ve okuma sürecine yönelik sorgulaması, görsel materyal hakkında yargılama yapması bu sürecin gereğidir.

Tasarımlama: Görseli üreten ve okuyan metni zihninde tasarımlamaktadır. Bu süreçte estetik, yaratıcılık, teknoloji ve özgünlük devrededir.

Kurgulama: Neyin kurgusal neyin nesnel olduğunun ayrımına varıp kararını vermek büyük önem taşımaktadır.

Görsel Materyaller

Fotoğraf: Bilimsel ve teknik gelişmelerin ürünü olan fotoğraf gerçeklik yanılsaması üretmektedir. Fotoğraf, dış dünyadaki üç boyutu iki boyuta taşımaktadır. Teknolojik bir sanattır ve karanlık kutu, optik sistem ve ışığa duyarlı yüzeyden oluşmaktadır. Fotoğrafta temel belirleyici göz ve teknolojidir. Mekanik çoğaltmaya imkan tanıyan fotoğraf dünyaya kolayca yayılmıştır. birçok çeşidinden söz edilmekle birlikte fotoğraflar doğa, manzara, sanatsal, reklam, portre, su altı, mimari, belgesel ve makro üst başlığında fotoğraflardan söz edilebilmektedir. Fotoğraf okuryazarlığı betimleme ve yorumlama aşamalarından oluşmaktadır.

Sinema: başlangıçta hareketli fotoğraf olarak tanımlanan sinema kısa sürede yedinci sanat olarak kabul görmüştür. Sinema gözün “ağ tabaka izlenimi” sayesinde doğmuştur. Lumiere Kardeşler, Sinematograf aygıtını geliştirmiş ve 1895 yılında ilk film gösterimini yapmışlardır. Öykülü filmlerin babası ise illüzyonist George Melies’tir.

Binlerce filme ve bu filmlerin birçok çeşidine karşılık okuma çeşitleri de geliştirilmiştir. Teknik ve estetik, karakter ve olay örgüsü incelenmekte, sosyolojik, tür filmi, sosyolojik, ideolojik, tarihsel feminist, auteur, psikanalitik ve göstergebilimsel eleştirel yaklaşımlar kullanılmıştır.

Televizyon: dünyada ilk televizyon yayını İngiltere’de 1936’da, Türkiye’de ise 1968’de yapılmıştır. Televizyon endüstriyel, tecimsel, kurumsal ve teknolojik bir aygıttır. Televizyon kültür üretim, aktarım ve tüketim ortamıdır. Televizyonun hedef kitlesi herkestir. Etkinliği fazladır, duygu ve düşüncelere tercüman olup parçalı ama kesintisiz bir ömür sürmektedir. Televizyon mit üretme ve öykü anlatma aracıdır. Canlılık, oradalık, doğrudanlık ve anındalık olgularıyla gerçeklik yanılsaması üretmektedir.

Televizyon göz ve kulak olmak üzere çoklu duyusal ortam oluşturmaktadır. RTÜK, yayımladığı kitapçıkta haber, güncel, kültür, eğitim, gerçek yaşamlar, eğlence, drama, çocuk, ticari etkileşim ve tanıtım ve diğerleri üst başlıklarının altında 55 tane program tüyü saymaktadır. Bütün bu çeşitliliğe ve kesintili anlatıma rağmen derinlerde, durmadan akan, imgeler/görüntülerden oluşan büyük bir televizyon metni vardır.

Yeni Medya: dijital teknoloji eksenli ve internet tabanlıdır. Bilgisayarlar, telefonlar, tabletler, interaktif televizyonlar, interaktif televizyonlar, interaktif platformlar şeklindeki araçlar yeni medyayı oluşturmaktadır. Yeni medya geleneksel medyadan dijitallik, sanallık, interaktiflik, hiper - metinsellik, kitlesizleştirme ve eşzamansızlık özellikleriyle ayrılmaktadır.

Sosyal Medya: 2000’li yılların başından itibaren hem platform hem de kullanıcı sayısı artmıştır. Bu dönemde doğan z kuşağı sosyal medya ile büyümüştür. Sosyal medyaya görsel okuryazar gözüyle bakıldığında sanal - gerçek ayrımı, duygusal ve düşünsel etkileri, mahremiyet algısı, ulaş(a/ıla)bilirlik, hiyerarşisizlik ve dezenformasyon gibi konular üzerinde durulmalıdır. Sosyal medya günümüzde politikadan ekonomiye toplumsal ve bireysel hayatın her alanını etkilemektedir.

Basılı Görsel İletişim Argümanları: Bildiri, duyuru ve tanıtım amacıyla var olan afiş ve benzeri materyaller politik, sosyal, kültürel ve ticari olabilmektedir. Tanıtımı yapılan şeyin çeşidine göre afiş ortaya çıkmıştır ve üründeki çeşitlilik afişteki çeşitliliğe neden olmuştur. Sosyal, kültürel ve ticari olmak üzere üç çeşit afiş vardır.