Yaşlılara Yönelik Evde Bakım Hizmetleri; Hollanda Örneği

Evde bakım hizmetleri denildiğinde; yaşlılar, özürlüler, kronik hastalıklı bireylere ek olarak, hamileler, lohusalar ve nekahet dönemindeki hastalar akla gelmektedir. Hollanda’da, yaklaşık sekiz yüz bin kişi, evde bakım kapsamında sunulan; evde kişisel bakım, evde sağlık bakımı, evde sosyal bakım ve evde yardım gibi, çeşitli yardım ve destek hizmetlerinden yararlanmaktadır. Bu hizmetin temelleri, 18. yüzyılda atılmış, giderek gelişip kurumsallaşarak, günümüze kadar süregelmiştir. Günümüzde, Hollanda’da, evde bakım hizmetleri; bakıma gereksinim duyan bireylerin, gerek tıbbi ve araçsal, gerekse psiko -sosyal ihtiyaçlarının ev ortamında karşılanmasını kapsamaktadır. Günümüzde bakım ile ilgili politikalar ve programlar, yaşam kalitesini ve genel sağlığı arttırmaya odaklanmaktadır [4]. Bu ise; bireylerin karşılaşmış oldukları bakım, sağlık, beslenme, barınma, ulaşım, boş zaman değerlendirme vb. sorunlarla baş edebilmeleri için uygun destek hizmetlerinin geliştirilmesine bağlıdır [5]. Bu doğrultuda “yerinde ya da evde yaşama” kavramı, Batı’da bakıma gereksinim duyan bireylere yönelik, bakım hizmetlerinin temel felsefesini oluşturmuş, kurum bakımı modelinden giderek, toplum temelli bir bakım modeli olan evde bakım modeline geçilmiştir.

Evde bakımın; fiziksel sağlık, psikolojik durum, bağımsızlık düzeyi, sosyal katılım, kişiler arası ilişkiler, kendi potansiyelini gerçekleştirme ve entelektüel gelişim süreçleri üzerinde olumlu etkileri söz konusudur. Ayrıca aile bütünlüğünün korunmasına, stresin azaltılmasına, bireyin alışık olduğu çevrede yaşamına devam edebilmesine, alışık olduğu hobi ve etkinlikleri sürdürebilmesine imkân tanımaktadır. Bugün, evde bakım hizmetlerinin kurumsallaştığı ve dünya örneğinde önemli bir model olarak kabul gören Hollanda’da, yüz binlerce yaşlı, özürlü, kronik hastalıklı bireye ek olarak hamileler, lohusalar ve nekahet dönemindeki hastalar, bakıma muhtaçlık sigortası kapsamında evde bakım hizmetlerinden yararlanmaktadır. Hollanda’da, evde bakım hizmetlerinin tarihsel kökleri, 19. yüzyılda kilise ve hayırseverlik kurumlarına bağlı gönüllüler tarafından yoksul ve düşkün kimselerin yaşamış oldukları ortamda yiyecek, giyecek, yakacak gibi fiziksel gereksinimlerinin karşılanması için yapılmış olan ev ziyaretlerine dayanmaktadır. Evde bakım hizmetleri, ilk olarak 18. yüzyılın sonlarında, Hollanda’nın başkenti Amsterdam’da gönüllüler, hasta bakıcılar, ebeler ve hemşireler tarafından dar kapsamlı olarak, pansuman, enjeksiyon, tıbbi malzeme yardımı, gıda, giyecek ve yakacak yardımları şeklinde başlamışsa da, hızlı nüfus artışı ile birlikte fakir, hasta ve işsizlerin çoğalması sonucunda gönüllüler tarafından yürütülen evde bakım hizmetlerinde, profesyonel personel gereksinimi had safhaya ulaşmıştır. Hollanda’da evde bakım hizmetlerinin hukuki dayanağını 1968 yılında yürürlüğe giren “İstisnai Tıbbi Harcamalar Yasası” (AlgemeneWetBijzondere Ziektekosten) oluşturmaktadır. Bu yasa ile tüm Hollandalılar bakıma muhtaçlık riskine karşı uzun süreli bakım sigortası hakkına kavuşmuştur. İlgili yasa kapsamında yaşlılar, kronik hastalar, engelliler ve psikiyatrik hastalara yönelik evde ve kurumda bakım hizmetleri devlet eliyle yürütülmeye başlanmış, bakım hizmetlerinin odağına rehabilitasyon ve entegrasyon kavramları dahil edilmiştir. Ani hastalıklar ve kazalardan sonra ortaya çıkan sorunların tedavisi ile nekahet dönemindeki hastaların sağaltımı amacıyla tıbbi, mesleki, sosyal ve toplum temelli rehabilitasyon süreçlerine işlerlik kazandırılmıştır.