Sanatsal Akımlar

Çoğunlukla Avrupa Sanatı olarak anlaşılan, “sanatsal akımlar” başlığıyla kastedilen, görsel sanatların dönemsel farklılıklarıdır. Araştırmacılar başlangıç noktası olarak bazen Neoklasik dönem ve sonrasını bazen de Avrupa sanatını başlangıçtan itibaren kendilerine konu edinirler. İlgili çevrelerin bu türden farklı yaklaşımları, Neoklasik dönem öncesinin bütüncül bir bir yaklaşım içerisinde ele alınıp alınmamasıdır. Bazı kaynaklarda Gotik, Rönesans ve Barok Dönemler müstakil çalışma konuları olarak işlenmiş ve bahsi geçen akımlara dâhil edilmemiştir. Buna karşılık Avrupa sanatını bir bütün olarak değerlendirenler de vardır. Bu çalışmada anlaşılırlığın hedeflenmesi ve kapsamın sınırlarının belirlenebilmesi için Neoklasik dönem ve sonrası konu edinilmiştir. Bununla birlikte daha önceki dönemlere gerekli olmaları hâlinde metin içerisinde göndermeler yapılmıştır. Neoklasik Sanat, Romantizm, Realizm, Empresyonizm, Fovizm, Kübizm, Dadaizm, Ekspresyonizm, Fütürizm, Metafizik Resim, Soyut Resim, Sürrealizm, Pop Art gibi akımlar, metinde başlıklandırılarak tarihi süreç içerisinde temel özellikleri, etki alanları, varlık gösterebildikleri hangi sanat dalları, öncü sanatçıları ve eserleri ile birlikte öz olarak tanıtılmıştır. Bu akımların sayısını arttırmak mümkün olsa da, muhatap alınan bölüm öğrencileri göz önüne alınarak öncelikli olarak ilişkilendirilebilen ana akımlar çalışmaya dâhil edilmiştir.

Neoklasik Sanat ilk olarak 18. yüzyıl başlarında İtalya’nın Roma şehrinde görülmüş ve daha sonra aynı yüzyıl ortalarından itibaren bütün Avrupa’ya yayılmıştır. Neoklasik Sanat özellikle Herculaneum, Pompei ve Atina gibi merkezlerde yapılan arkeolojik kazılar sonucunda elde edilen Antik Yunan ve Roma Dönemlerine dair bulguların ilhamıyla ve kendinden önceki Barok sanatın süsleme konusundaki aşırılığına duyulan tepkiyle ortaya çıkmıştır. Adını şövalyeler için söylenen aşk şiirleri olan romansdan alan ve 18. yüzyıl sonlarından 19. yüzyıl sonlarına kadar devam eden Romantizm, en baskın hâlde İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya ve İspanya’da özellikle resim, edebiyat ve müzik gibi sanat dallarında etkisi görülen bir akımdır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Avrupa’daki bazı sanatçılar sanatı gelişen sanayileşmenin getirdiği toplumsal sorunlar için işlevsel bir hâle getirmeyi amaçlamışlardır. Bu amaç ve gayretin sonucu olarak da edebiyat ve resim sanat dallarında daha net bir şekilde görülen Realizm ortaya çıkmıştır. Resim başta olmak üzere birçok sanat dalında etkileri görülen ve adını Claude Monet’in “İmpression-Soleil Levant (İzlenim-Gün Doğumu)” adlı eserinden alan Empresyonizm (İzlenimcilik), 19. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkmıştır. Fransa’da Henri Matisse tarafından 1898-1908 arasında geliştirilen ve canlı göz alıcı renklerin kullanımıyla dikkat çeken Fovizm, adını Les fauves (vahşi hayvanlar) kelimesinden almıştır. 20. yüzyılda kendisinden önceki bütün akımlara bir tepki olarak ortaya çıkan ve Pablo Ruiz Picasso ile özdeşleşen Kübizm, özellikle resim ve heykelde etkili olmakla beraber diğer bazı sanat dallarında da varlık gösterebilmiştir. Düşünsel bir akım olarak da kabul edilebilecek olan Dadaizm akımı, Birinci Dünya Savaşı esnasında yaşanılanlara karşı duyulan eleştirel tutumun bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Fransızca expresyon (ifade) kelimesinden türetilen ve akımın adı olan Ekspresyonizm (Dışa Vurumculuk), ifadecilik olarak tanımlanır. 20. yüzyılda ortaya çıkan akımlardan birisi de Türkçede “Gelecekçilik” olarak da adlandırılan Fütürizm’dir. İtalya’da ortaya çıkan akımın öncülerinden Filippo Tommaso Marinetti, 1909 yılında akımının temel prensiplerini Le Figaro dergisinde yayımlamıştır. Giorgio de Chiricco tarafından kurulan Metafizik sanat, 1910- 1915 yılları arasında varlık göstermiş olup, Fütürizmin dinamizmine tepki olarak doğmuştur. Abstre, non figüratif, non objektif gibi isimlerle de anılan soyut sanat, 1910’lu yıllarda Fransa, Rusya ve Hollanda’da farklı yollarla ortaya konmuş bir akımdır. Dadaizm ve Metafizik sanat akımlarının öncüsü olarak kabul edilen Sürrealizm, daha önceki akımlarda da görülen bir yaklaşımla bütün sanat kurallarını yıkma düşüncesiyle ortaya çıkmıştır. Pop Art, 1950’li yılların sonundan itibaren 1960’lı yıllarda İngiltere ve Amerika’da ortaya çıkan bir akımdır.