Sosyolojide Tabakalaşma ve Gelişme İlişkisi

KLASİK TABAKALAŞMA TÜRLERİ

Tarih boyu, hemen her toplumsal yapının mülkiyet, cinsiyet, otorite/iktidar, ekonomi, etnisite, din/mezhep vb. unsurlar etrafında; az/çok hiyerarşik bir yapıda örgütlendiği ve dahası oluşan bu eşitsizlikli toplumsal yapıların (toplumsal düzen olarak) süreklilik gösterdiği bilinmektedir .

Tabakalaşma insanlık tarihi boyunca farklı formlarda ve yapılarda gözlemlenmiş bir olgudur . Üretim ilişkileri ve sosyal bölüşüm bağlamında, toplumsal tabakalaşmanın farklı veçhelerini görmek mümkündür.

Pek çok tabakalaşma biçimi oluşmakta, ortadan kalkmakta ya da dönüşmektedir. Süregiden eşitsizlik hâlini bozarak toplumsal yapıyı dönüştürme gücüne sahip olan temel iki unsur ise hiç şüphesiz bilgi ve teknolojidir. Dini yapılar ise genellikle toplumsal yapıyı kristalleştirirken kimi özel örneklerde toplumsal gelişmenin dinamiğini oluşturabilmektedir.

Kölelik, kast, zümre genellikle geleneksel dönemin, tarım toplumlarının tabakalaşma türleridir. Sınıf ise sanayi toplumunun tabakalaşma türüdür. Bu dört tabakalaşma türü, klasik tabakalaşma modelleri olarak birer ideal tiptir.

Zümre sistemi içerisinde ortaya çıkan bir toplumsal kesimin hak arayışı ve var olma mücadelesi zümre sistemini yıkmıştır. Bu kesim kapitalist sistemin sermayedarları olan burjuvadır.

Tabakalaşmanın eski uygarlıklardan modern döneme kadar, üretim odaklı olarak ele alınır. Ancak II. Dünya Savaşı sonrası dönemde tüketim olgusu da analizlerde belirleyici rol oynar.

Gelişme Tabakalaşma İlişkisi

Toplumların gelişmeleri, refah düzeyinin artması, teknolojik gelişmeler ve bu gelişmelerin uzantısında yapısı değişen sermaye ve pek çok durumda bir yeniden düşünme, yenilenme hissi yaratan köle -efendi diyalektiği II. Dünya Savaşı sonrası tabakalaşmayı açıklamak için yeni kavramların üretilmesine vesile olmuştur.

Sermayenin ve iş yaşamının yeni formu, bilgiye dayalı, akışkan, rutinsiz ve güvencesizdir.

Sanayi sonrası toplumun tabakalarını analiz etmek için kullanılan alternatif kavramlar, yeni orta sınıf, sınıf altı, turist -aylak, prekarya ve imparatorluk - çokluk kavramlarıdır.

Alternatif Tabakalaşma Türleri

Yeni orta sınıf gitgide büyüyen, bilgiye dayalı ya da bilgi öncelikli uzmanlığa dayalı iş kollarıdır ve günümüz toplumlarının büyük kesimini niteler.

Sınıf altı, yoksulluğun en dip ve 'yarını belirsiz' hâlidir ki normsuzlukla ve illegal hâllerle bütünleşik bir tanımlamadır.

Turist - aylak ayrımı tüketim toplumunda oyunun içinde olmak ya da olmamakla alakalıdır, ekonomik olarak fail olabilecek kadar kaynağınız varsa turist, yoksa aylaksınızdır.

Prekarya yeni bir kavramdır ve oluşmakta olduğu iddia edilen bir sınıfı niteler, aylaklardan farklı olarak faillik kapasitesine sahip bu toplumsal tabaka iş piyasasında güvenceliksizlidir.

İmparatorluk -çokluk ayrımında ise mevzubahis sermaye ve tahakküm/iktidar ilişkileridir. Dünya ekonomik sistemi imparatorluğa, buna tabi olan ama bunu dönüştürebilecek güce sahip kesim ise çokluğa tekabül etmektedir.

Çokluk, aylak kavramından açıkça ayrılır; zira çokluk içindekilerin görece eyleme kapasiteleri bakidir. Çokluk, tehlikeli sınıf olarak da yorumlanan prekeryayı da içine alan geniş halk kitlelerini ifade eder. Çokluk, aynı kölelik metaforunda kölenin öz bilinçsiz hâli gibidir ve yine aynı şekilde bilinçlendiğinde (kendi için sınıf) imparatorluğun sermaye ve tahakküm yapısını dönüştürebilecek toplumsal kesim olacaktır.