Bilişsel Gelişim
Piaget'nin Bilişsel Gelişim Kuramı
Temel Kavramlar
Şema: Şemalar, düşünce ve davranış kalıplarının yer aldığı bilişsel yapılardır.
Uyum/Uyum sağlama: Uyum sağlama, dışarıdan gelen uyarıcıların, zihninde kendine yer edinmesidir. Uyum sağlama, iki şekilde oluşur. Bunlar: Özümleme ve uyumsamadır.
Örgütleme: Örgütleme alt sistemleri bir üst sistemde bütünleştirebilme yeterliliğidir.
Dengeleme: Dengeleme, bireyin özümleme ve düzenleme yoluyla çevreye uyum sağlama sürecidir.
Bilişsel Gelişimi Etkileyen Faktörler: Piaget’e göre bilişsel gelişim üzerinde etkili olan faktörler; olgunlaşma ve zeka, yaşantı, sosyal/kültürel aktarım ve dengelemedir.
Bilişsel Gelişim Dönemleri
Duyusal -Motor Dönem (0 -2 Yaş): Bebeğin bu dönemin başlangıcında gösterdiği refleks davranışlar dönemin sonuna doğru amaçlı ve koordine edilmiş davranışlara dönüşür. Piaget bu dönemi altı alt evreye ayırmıştır. Bunlar: Basit refleksler, birincil döngüsel (devinsel) tepkiler ve ilk alışkanlıklar, ikincil döngüsel tepkiler, ikincil döngüsel tepkilerin koordinasyonu, üçüncü döngüsel tepkiler ve şemaların içselleştirilmesi (zihinsel temsil dönemi, düşüncenin başlangıcı)dir.
Dönemin Özellikleri
Nesne Sürekliliği (Nesne Kalıcılığı, Devamlılığı): Bebeklerde on sekizinci aydan sonra nesne sürekliliği tamamen gelişir.
Kendiyle Dış Dünya Ayrımı (Doğadan Ayrışma): Bebek, ilk aylarda vücuduna dokunan bütün nesneleri bedeninin bir parçası olarak algılar.
Taklit/Ertelenmiş Taklit: Ertelenmiş taklit, çocuğun gördüğü bir davranışı birkaç saat ya da birkaç gün sonra tekrar etme yeteneği olarak ifade edilir.
Nesne Kimliği: Bir nesnenin ya da uyaranın bir durumdan diğerine ya da bir günden başka bir güne değişmediğini, aynı olduğunu anlayabilmektir.
Sembolik Kavrayış: Bu özellikle, bebekler kelimelerin fiziksel olarak var olmayan şeylerin zihinsel imgelerini belirtmek için kullanılacağını anlayabilirler.
İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş)
Sembolik/Kavram öncesi dönem (2 -4 Yaş) Dönemin Özellikleri
Sembolik Düşünce ve Oyun: Bu dönemde çocuklar sembolleri bir araç olarak kullanırlar.
Doğaüstü/Büyüsel Düşünme: Bu evredeki çocuklar, gerçek ile hayal arasında ayrımı tam olarak yapamazlar.
Canlandırmacılık (Animizm): Çocukların cansız nesnelere canlılara özgü özellikleri yüklemeleri durumudur.
Benmerkezcilik /Kendine Odaklanma(Egosantrizm): Çocuğun dünyayı kendine göre algılama, anlama ve anlamlandırma eğilimi olarak ifade edilebilir.
Paralel Oyun ve Toplu Monolog: Çocukların bir arada olsalar da birbirlerinden bağımsız oyunlar oynaması paralel oyun; birbirlerini dinlemeden konuşmaları toplu monologdur.
Devresel Tepki: Çocuğun sözel anlamda yaptığı tekrarlardır.
Sezgisel dönem (4 -7 Yaş) Dönemin Özellikleri
Korunum : Bu dönemde çocuklarda tam olarak korunum düşüncesi, bilinci oluşmamıştır.
Odaklanma: Çocukların, herhangi bir nesnenin, olayın ya da durumun tek bir özelliğine dikkat etmesidir.
Tersine Çevirme: Bu dönemdeki çocuklar bir işlemin iki yönlü olabileceğini düşünemezler.
Tek Yönlü Düşünme (Özelden Özele Akıl Yürütme): Bu akıl yürütme biçimi genelleme yapmadan özel bir durumdan özel bir duruma yapılan akıl yürütmedir.
Tek Yönlü Sınıflama ve Sıralama: Sınıflama ve sıralama yapılırken uyarıcıların bir yönüne odaklanmadır.
Yapaycılık: Yapaycılık, doğa olaylarının birileri tarafından yapıldığının düşünülmesidir.
Somut İşlemler Dönemi (7 -11Yaş): Bu dönemin özelliklerine bağlı olarak çocuklar, somut nesneler, durumlar üzerinde akıl yürütme, muhakeme yapma, problem çözme gibi bazı becerileri kazanmışlardır.
Soyut İşlemler Dönemi (11 -… Yaş): Soyut işlemler dönemi boyunca ortaya çıkan en önemli değişiklik çocukların düşüncelerinin gerçek, somut durumlardan çıkarak soyut ve olasılığa dayalı bir düşünceye doğru kaymasıdır.
Vygotsky‘nin Sosyal-Bilişsel Gelişim Kuramı
Vygotsky’nin bilişsel kuramı, sosyal ve kültürel yapıya dayandırmaktadır.
Vygotsky’e göre, bilişsel gelişimin kaynağı sosyal çevredir.
Vygotsky’nin kuramı, “Sosyal -Tarihsel Kuram” ya da “Sosyal -Kültürel Kuram” olarak da ifade edilir.
Temel Kavramlar
Yakınsal Gelişim Alanı (Gelişmeye Açık Alan): Yakınsal gelişim alanı, çocuğun kendi başına öğrendiği ile bir yetişkin yardımı ile öğrenebileceği yer arasındaki mesafedir.
Kişilerarası Öznellik: Kişilerarası öznellik, iki katılımcının göreve farklı anlayışla başlaması ve ortak bir anlayışa ulaşarak ayrılması olarak adlandırılır.
İskele kurma: İskele kurma, yetişkinin ya da akranın öğrenecek kişinin kişisel performansına göre ona rehberlik etmesini ifade eder.
Kavram Gelişimi: Kavramlar kendiliğinden edinilen ve öğrenilen kavramlar olarak ikiye ayrılır.
Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı
Bruner, Piaget’nin bilişsel gelişim kuramına benzer bir şekilde bilginin kodlanması, depolanması, işlenmesi ve sıralanması üstünde durmuştur. Bruner, çocuğun çevresini zihinde temsil etme sürecini üç aşamada ele almıştır. Bunlar; eylemsel dönem, imgesel temsil dönem ve sembolik temsil dönemidir.