Fiziksel ve Psikomotor Gelişim

Gelişim, döllenme ile başlayarak ölüme kadar devam eden bir süreçtir. Gelişimin birçok alanı bulunmasına karşın gelişim denilince akla ilk gelen alan büyüme, olgunlaşma, öğrenme ve yaşantı sonucu bireyde gözlenen nitelik ve nicelik yönünden değişiklikleri ifade eden fiziksel gelişim alanıdır. Fiziksel gelişim, özellikle niceliksel olarak değişimlerin en fazla yaşandığı gelişim alanı olarak karşımıza çıkmakta ve diğer tüm gelişim alanlarının temelini oluşturmaktadır. Fiziksel gelişim alanı, bedensel gelişim ve devimsel gelişim olmak üzere iki alt gelişim alanına ayrılmaktadır. Bedensel gelişim ağırlıklı olarak, beden oranı ve görünümde meydana gelen niceliksel değişimleri ifade ederken devimsel gelişim, beden ve sinir sistemindeki gelişmelerin sonucu olarak organizmada istemli hareketlerde gözlenen niteliksel ilerlemeler olarak tanımlanabilir.

Fiziksel Gelişim

Bedensel gelişim yalnızca beden organlarının boy, kilo ve hacim olarak artışını değil, aynı zamanda bu vücut organlarının kendilerinden beklenilen fonksiyonları yerine getirebilecek duruma gelmelerini de kapsamaktadır. Bedensel gelişim denilince akla gelen öncelikli kavramlar arasında boy, kilo, iskelet, kas, sinir sistemi, iç salgı bezleri ve sindirim sistemi gibi yapılar gelmektedir.

Psikomotor Gelişim

Psiko-motor ve hareket anlamlarına da gelen devimsel gelişim bedenin denetim altına alınması yoluyla amaca uygun fonksiyonel hâle getirilmesi olarak tanımlanabilir. Bedenin söz konusu anlamda fonksiyonel olarak kullanılabilmesi gelişimin büyüme, olgunlaşma ve hazırbulunuşluk gibi birçok ön koşulunun yerine getirilmesine bağlıdır. Devimsel gelişimin temeli reflekslere dayanmaktadır ve birey zamanla hareketlerini bilişsel olarak kontrol altına almaya başlamaktadır.

Fiziksel Gelişim Dönemleri

Doğum Öncesi Dönemde Bedensel ve Devimsel Gelişim: Doğum öncesi gelişim önemli oranda kalıtım ve çevrenin etkisi altındadır. Bununla birlikte doğum öncesi dönemde annenin fiziksel ve duygusal durumu da çocuğun fiziksel gelişimi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Doğum öncesi gelişim dönemi kendi içerisinde zigot evresi, embriyo evresi ve fetüs evresi olmak üzere üç ana evreye ayrılmaktadır. Bütün vücut organlarının gelişimini tamamlaması ve fonksiyonellik kazanması fetüs evresinde gerçekleşmektedir.

Bebeklik Döneminde Bedensel ve Devimsel Gelişim: Bebeklik dönemi doğumdan başlayarak yaklaşık olarak iki yaş civarına kadar geçen dönemi kapsamaktadır. Bebeklik dönemi doğum sonrası dönemde fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönemdir. Bebeklik döneminde genel olarak baş vücudun diğer organlarına göre daha büyüktür; ancak ilerleyen aylarda dengelemeye doğru gitmektedir.

İlk Çocukluk Döneminde Bedensel ve Devimsel Gelişim: Üç altı yaş arasındaki dönemi kapsayan bu gelişim alanı bir önceki döneme kıyasla daha yavaş seyreden bir fiziksel gelişim sürecine sahip olmakla birlikte hâlâ hızlı bir gelişme süreci yaşanmaktadır. Bu dönemde çocuk yürüyebilmekte, koşabilmekte, ellerini kullanarak bilinçli eylemler yapabilmekte ve dönemin sonuna doğru koşup zıplayabilmektedir.

İkinci Çocukluk Döneminde Bedensel ve Devimsel Gelişim: Genel olarak yedi ile on bir yaş aralığını kapsayan bu gelişim döneminde fiziksel gelişim önceki yıllara göre önemli oranda yavaşlamıştır; ancak devam etmektedir. Bu dönemde iskelet sisteminde meydana gelen gelişmeler ön plana çıkmaktadır ve motor becerilerde önemli oranda iyileşmeler gözlenir. Bu dönem içerisinde çocuğun sinir sistemi artık gelişimini tamamlamıştır.

Ergenlik Döneminde Bedensel ve Devimsel Gelişim: Yaklaşık olarak on iki ile on sekiz yaş aralığını kapsayan bu dönem fiziksel ve devimsel olarak oldukça hızlı ve gelişme ve değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Ergenlik bireyin cinsel olarak olgunlaştığı ve cinsel kimliğin kazanıldığı bir gelişim evresidir. Ergenlik dönemi, devimsel gelişim açısından da oldukça hareketli bir dönemdir. Bu dönem içerisinde birey devimsel olarak en üst düzeyde becerilerini kullanmaya başlamaktadır. Bu durum ince motor kaslarında gelişimini tamamladığı şeklinde değerlendirilebilir.

Fiziksel Gelişimde Bireysel Farklılıklar ve Önemi: Bireyin tüm gelişim alanlarında olduğu gibi fiziksel gelişim alanında da bireyler arasında belirgin farklılıklar bulunmaktadır. Diğer gelişim alanlarında olduğu gibi fiziksel gelişimde kalıtım, hormonlar, beslenme, iklim koşulları gibi birçok etmenin etkisi altındadır ve bu süreçler bireyler arasında ortaya çıkan farklılıkların kaynağını oluşturmaktadır.

Fiziksel Gelişimi Etkileyen Faktörler: Bireyin gelişimi doğum öncesi ve doğum sonrası dönemde birçok etmenin karşılıklı etkileşimi ile şekillenmektedir. Gelişimi etkileyen bu faktörler kalıtsal etmenler, hormonlar, beslenme biçimi, hastalıklar, kazalar ve travmalar, sosyoekonomik yapı, psikolojik rahatsızlıklar ve zaman faktörü olarak gösterilmektedir.