Uluslararası İletişim ve Haber Ajansları

Uluslararası iletişimin günümüzdeki en önemli araçlarının başında şüphesiz haber ajansları gelmektedir. Dünya ölçeğinde haber üretimi ve dağıtımı haber ajansları yoluyla gerçekleşmektedir. Günümüz dünyasında enformasyonun, haberlerin akış ve dağılımında dengesizlikler söz konusudur.

Dengesiz iletişim, kitle iletişim araçlarından yayılan ürünlerin hem nicelik hem de niteliğini etkilemektedir; uluslararası iletişimde egemen konumda olan yapılar dünya üzerinde bilgi alışverişinin niteliğini kontrol edebildiği gibi, enformasyon ve haberin ne olacağına ve nasıl aktarılacağına da karar verebilmektedir.

Dengesiz iletişim, teknolojik ve teknik açılardan gelişmiş ülkelerden gelişmemiş ülkelere doğru enformasyon ve haber akışı olduğu gerçeğinden hareket etmektedir. Bilgi alışverişindeki görülen bu dengesizlik iki yönden önemli boyutlara ulaşmaktadır:

1. Kitle iletişim araçlarının mülkiyeti ve dağılımı bakımından, yani iletişim altyapısı bakımından görülen dengesizlikler,

2. Haberin dağılımı bakımından görülen dengesizlikler.

Haber ajansı, hukuki statüsü ne olursa olsun, genel anlamda haberleri, gerçekleri gösteren ve tanımlayan aktüalite belgelerini bulup, bunları kitle iletişim araçlarına –onları ikna etmenin dışında kalmak üzere -yayan, yasaların hükümlerine, ticaret kurallarına uygun olarak verildiği ölçüde tam ve tarafsız hizmet götüren bir kuruluştur.

Haber alma, toplama ve yayma işlemlerinde diğer kitle iletişim araçlarına oranla oldukça güçlü olan haber ajanslarının temelde üç temel işlevi vardır:

1. Haber ya da haberler için gerekli malzemeleri toplamak,

2. Yazılı, görüntülü, sesli haber üretmek,

3. Toplanan haber malzemelerini ya da üretilen haberleri, hedef kitle olan üyelere, paydaşlara, abonelere dağıtmak; müşterilere satmak.

Havas, Wolff ve Reuter, bu dönemde dünyayı haber yayma tekeli açısından bölüşmüşlerdir.

20. yüzyılın sonlarında uluslararası anlamda dünyada egemen olan beş büyük haber ajansının adı geçmekteydi. Bunlardan ikisi ABD kaynaklı (AP ve UPI), biri Fransa (AFP), biri İngiltere (Reuters), biri de Rusya (TASS -ITAR) kaynaklıydı. Günümüzde ise beş büyükler yerine daha çok üç büyükler olarak adlandırılan AP, AFP ve Reuters haber ajanslarının egemenliği söz konusudur; uluslararası haber akışının hemen hemen tamamını bu haber ajansları ellerinde tutmaktadır.

Uluslararası haber ajanslarının 3 -5 büyüğün (Associated Press, Reuters, Agence France Press) elinde olması ekonomik, politik ve kültürel açılardan tartışılmaktadır.

Eleştirel ekonomi politik açıdan bakıldığında büyük haber ajanslarının sahiplik yapılarının kimlerin, hangi dünya görüşünün elinde olduğu ve kimlerle bağlantılı oldukları sorulması gereken en önemli sorulardır.

Kültürel açıdan değerlendirildiğinde haber dağıtımında belli egemen kültürel yapı ve beğenilerin sunulduğu bir iletişim ortamı söz konusudur. Politik açıdan, farklı politik ve ideolojik duruştan çok tek veya birkaç egemen ideolojik ve politik görüşün temsile taşındığı bir haber servis ağı oluşmaktadır.

Büyük haber ajanslarının muazzam sermayeleriyle her gün yüzlerce ya da binlerce haber, video ve fotoğraf geçtiği bir dünyada yaşıyoruz. Bu haber, video ve fotoğrafların hangi merkezlerde üretildiği, dünya görüşlerinin ne olduğu, dünya gündemini nasıl belirledikleri sorulması gereken sorular arasındadır.