Türkiye’de Dergicilik
Dergiler ortaya çıktıkları andan itibaren belli bir fikrin, görüşün, mesleğin veya idealin temsilcisi konumunda olup, günlük gazetelerden ayrı bir yerde durmuşlardır.
Bilim, teknoloji, kültür, sanat, tarih, edebiyat, siyaset, ekonomi, politika, gündelik yaşam vb. üzerine hazırlanan, yazılı ve görsel doküman ile zenginleştirilen dergiler, türü ve niteliği ile döneminin okuyucularına keyifli bir içerik sunarken, yayımlandığı yer ve zaman açısından ise geriye dönük incelemeler yapan araştırmacılara önemli bir arşiv sunmaktadır.
Dergi ve Dergicilik Kavramları
Özel ilgi alanlarına yönelik, bilim, kültür, sanat, edebiyat, tarih, siyaset, ekonomi, spor, gündelik yaşam vb. çeşitli konularda detaylı bir biçimde hazırlanan yazılı ve/veya görsel içeriklerin, günlük olmayan belirli zamansal aralıklara yayımlanması faaliyetine dergicilik; bu faaliyetten elde edilen ürüne ise dergi denir.
Dergi Türleri
Dergiler, toplumların yaşayış biçimlerini, siyasi ilişkilerini, tarihsel gelişim süreçlerini incelemek için gazeteler kadar önemli yayın organlarıdır.
İncelenen konu çeşitliliği, hedef kitlesi, yayın amacı ve baskı niteliği açısından dergiler çeşitli biçimlerde kategorilere ayrılabilir. Bu çalışmada dergiler genel nitelikleri açısından en belirgin türlere göre ayrılarak 4 ana kategoride incelenecektir:
- Haber Dergileri
- Sektör Dergileri
- Tematik Dergiler
- Kurumsal Dergiler
Dergiciliğin Tarihsel Gelişimi
Cumhuriyet’in İlanından Önce Dergicilik
- Tanzimat Dönemi (1839-1876)
- Meşrutiyet Dönemi (1876-1918)
- Mütareke Dönemi (1918-1923)
Cumhuriyet’in İlanından Sonra Dergicilik
- 1923-1950 yılları arasında dergicilik
- 1950-1980 yılları arasında dergicilik
- 1980'den Günümüze dergicilik
Dergiciliğin Türkiye’deki tarihi gelişimi, Cumhuriyet’in ilanından önce ve Cumhuriyet’in ilanından sonra olmak üzere iki dönem ekseninde incelenir.
Millî mücadele dönemindeki dergiler, çeşitli fikir akımlarının tanıtımı ve yayılması amacıyla siyasi konulara ağırlık vermiştir. Cumhuriyet’in ilanından sonraki süreçte kültürel içeriklere yer verilse de ağırlıklı olarak siyasi içerikli mizah dergilerinin yayımlandığı görülmektedir.
II. Dünya Savaşı ile birlikte millî duyguları ön plana çıkaran dergilerin sayısında artış olmuştur.
Çok partili dönemde ise haber temalı dergiler ortaya çıkmış, dergilerin kültürel ve edebi niteliği azalmıştır.
Tüketici odaklı dergilerin artış gösterdiği tarihler ise 1970’li yıllar olmuştur. Tüketim toplumu pratiklerinin artışı bu yönde yayınların hazırlanıp satılmasını kolaylaştırmıştır.
80’li yıllara gelindiğinde kâğıt fiyatlarının yüksek olması dergileri finansman arayışına yönlendirmiş ve sponsorlu yayın yapan dergiler çoğalmıştır.
90’lı yıllarda popüler kültürün etkisi yayın dünyasında da iyiden iyiye hissedilirken, milenyuma girildiğinde artık dergiler tür ve nitelik olarak da farklılık göstermeye başlamıştır.
Bilinen ilk Türkçe dergi 1849 yılında, bir tıp dergisi olarak yayımlanan Vaka-i Tıbbiye’dir.
1869 yılında bir gazetenin haftalık eki olarak yayımlanmış olan Mümeyyiz dergisi ise ilk çocuk dergisidir.
Teodor Kasap tarafından çıkarılan Diyojen (1870) dergisi ilk mizah dergisidir.
Yayımlanan ilk magazin dergisi ise 1873 tarihli Cüzdan dergisidir.
Ülkemizde ilk sektör dergisi olan Sanayi dergisi, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra (1908) Osmanlı toplumunun sanayi sahasında gerçekleştireceği atılımlara dikkat çekmek için çıkarılmış bir dergidir.
Günümüzde yayımlanan dergiler, teknolojik imkânların artışıyla birlikte nispeten daha iyi olanaklara sahip olarak çıkmaktadır.
Yeni nesil dergicilik, biçim ve içerik olarak özgün tarzıyla dikkat çeken bir tür olarak yükselmektedir.
Yeni nesil dergiler olarak da adlandırılabilecek dergiler içeriklerinde daha ziyade genç ve amatör yazar, çizer ve şairlere yer vererek kendilerine has bir üslup ile yayım yapmaya başlamışlardır.