Gazeteciliğin Uzmanlık Alanları III

Magazin haberciliği ve polis-adliye haberciliği, haber konularına göre ortaya çıkan gazetecilik uzmanlaşma alanlarındandır.

Magazin haberi; farklı konularda yazılabilen genellikle fotoğrafın yoğun, metnin daha az olduğu, basit, kolay anlaşılır ve daha çok eğlence içerikli haberleri anlatmaktadır.

Siyasiler, sporcular ve spor müsabakaları, sosyete ve ünlüler, sıradan insan hikâyeleri ve hatta hayvan hikâyeleri dahi magazin haberinin konusu olabilir.

Magazin haberciliği ilk olarak İngiltere’de ortaya çıkmıştır. Bu habercilik anlayışı daha sonra ABD ve diğer Avrupa ülkelerine yayılmıştır.

İki Amerikalı gazeteci olan James Gordon Bennett ve Joseph Pulitzer yaptıkları sansasyonel haberlerle magazin haberciliğinin temelini atmıştır.

I. Dünya savaşından sonra doruk noktasına ulaşan sarı gazeteciliğin temellerini William Radolph Hearst atmıştır.

Sarı gazetecilik terimi sansasyonel başlıkların kullanıldığı, ciddiyetten uzak ve haber kaynağının belirtilmediği bir habercilik anlayışını anlatmak için kullanılır.

Tabloid gazete; küçük boyutlarda çıkan, sayfa sayısı az, sansasyonel haberlere yer veren, bol fotoğraflı ve çarpıcı başlıklar atan bir habercilik anlayışına sahip gazeteleri ifade eder.

Tabloidleşmenin/magazinleşmenin yaygınlık kazanmasında 1970’li yıllarda Avrupa ve ABD artış gösteren neoliberal politikalar etkili olmuştur.

Türkiye’de 1980’li yıllarda yaşanan siyasal ve ekonomik değişimler yayıncılık alanını büyük oranda etkilemiştir. Bununla birlikte magazinleşme Türkiye’de 1990’lı yıllarda başlamıştır. Magazinleşme özel radyo ve televizyon kanallarının ortaya çıkmasıyla yaygınlık kazanmıştır. İlk özel televizyon kanalı olan Magic Box Star 1 1989’da yayına başlamıştır.

İzleyicinin hoşuna gidecek ve böylece hoşça vakit geçirmelerini sağlayacak konuların işlenmesi, daha çok kişisel içerikli konuların olması, insanın duygularına seslenmesi, bol fotoğraf ya da görüntü kullanması, izleyicinin arzu ve hazlarını tatmin etme amacı gütmesi, klişe ve kalıplaşmış söylemlere sıkça başvurulması, vb. magazin haberciliğinin özelliklerindendir.

Magazin söylemi, gerçek dünyayı nedensellik ilişkileri dışında yapılandırması, olguları bağlamından koparması ve ideolojiyi eğlence aracılığıyla aktarması gibi nedenlerle eleştirilir.

Ünlü kişiler, bu kişilerin sosyal medya hesapları ve internet siteleri, ajanslar, medya şirketler, menajerler ve basın danışmanları, ulusal ve uluslararası yayınlar, basın bültenleri, yapım şirketleri, gelen istihbaratlar, muhabirin haber kaynakları, ünlülerin gittikleri mekânların çalışanları ve sokaktaki insanlar magazin haberinin haber kaynağını oluşturur.

Magazin haberi, magazin servisi tarafından toplanır. Haberin yapım sürecinde haber servisinde yer alan örgütsel yapı işler. Bu örgütsel yapıda magazin haber müdürü, istihbarat şefi, editör, muhabir, foto muhabir ve sayfa sekreteri yer alır.

Magazin haberi yapım sürecinde muhabir temel habercilik ilkelerine uymalıdır. Magazin muhabiri haber yazımında sade bir dil kullanmalı, sıfatları ve tamlamaları doğru seçmeli, haberi fotoğrafla desteklemeli, haberi ilgi çekici bir şekilde sunmalı ve dikkat çekici başlıklara yer vermelidir.

Polis-adliye haberciliği emniyet ve adli birimlerde devam eden veya sonuçlanan suç olaylarının bu birimlerde takip edilerek haberleştirilmesi faaliyeti olarak tanımlanır.

Emniyet ve adli birim kayıtlarına geçen ve haber konusu olma özelliği taşıyan olayları takip ederek haber hâline getiren gazetecilik faaliyetinin bu alanında uzmanlaşan kişiler polis-adliye muhabiri olarak adlandırılır.

Polis-adliye haberleri genellikle gazetelerin üçüncü sayfasında yer alır. Dolayısıyla polis-adliye türündeki haberler “üçüncü sayfa haberleri” biçiminde de tanımlanır.

Polis-adliye haberciliğinin kökenleri 16. yüzyıla dayandırılır. Diğer yandan bu türden haberlerde uzmanlaşmış olma özelliği taşıyan ilk yayın 1928 yılında çıkarılan “Dédective” gazetesidir.

Türkiye’de 1940’lı yıllardan itibaren hukuk mezunlarının gazetecilik alanında çalışmaya başlaması polis-adliye haberciliğini önemli oranda etkilemiştir. Diğer yandan Türkiye’de yaşanan siyasal çatışmalar, 1960 ve 1980 darbeleri uzmanlaşmış polis-adliye muhabirine olan ihtiyacı arttırmış ve gazeteler daha fazla polis-adliye muhabiri istihdam etmeye başlamıştır.

Polis telsizi, polis basın bürolarının bültenleri, emniyet birimlerindeki kişiler, dışarıdan gelen şikâyet ve ihbarlar, savcılık, savcılıktaki işlem dosyaları, mahkemeler, mahkeme süreçleri ve avukatlar polis-adliye muhabirinin haber kaynakları arasında yer alır.

Polis-adliye haberciliğinde genellikle ters piramit haber yazım tekniğine başvurulur. Bu yazım tekniğinde olayın özeti veya sonucu ilk cümlede verilir. Metnin devamında ise elde edilen bilgiler önem sırasına göre yer alır.

Polis-adliye haberciliğinde şüphelilere yönelik suçlayıcı ve yönlendirici kelimeler kullanılmamalıdır. Haber metinlerinde nefret ve ayrımcılık içeren ifadelere yer verilmemelidir. Ayrıca şüphelilere ait kimlik bilgileri ifşa edilmemelidir.

Polis-aliye haberciliğinde sıklıkla karıştırılan “şüpheli, sanık, hükümlü, soruşturma, gözaltı, kovuşturma, ifade alma, sorgu, beraat ve tahliye” gibi kavramlar doğru ve yerinde kullanılmalıdır.

Polis-adliye muhabiri, kişinin suçluluğunun mahkeme kararı ile sabit oluncaya kadar suçlu olarak sayılamayacağı anlamına gelen “masumiyet (suçsuzluk) karinesi”ni göz ardı etmemelidir.