Mülkiyet Hakkının İçeriği ve Kapsamı
Bu ünitede mülkiyet hakkının içeriği ve kapsamı ele alınmıştır.
Mülkiyet Hakkının İçeriği
Mülkiyet hakkı sahibine üç çeşit yetki vermektedir:
( 1) Malı kullanma,
( 2) Maldan yararlanma,
( 3) Malda tasarruf etme.
Türk Medeni Kanununun malike sağladığı haklar, malikin bazı eylemleri yapmasını sağlayan haklar (mülkiyetin müspet yönü) ve malikin, üçüncü kişilerin müdahalesini önlemesine izin veren haklar (mülkiyetin menfi yönü) olarak iki kapsamda değerlendirilebilir.
Kullanma
Türk Medeni Kanunu malike hakkını toplum yararına uygun olarak ve başkasına zarar vermeksizin kullanma yükümlülüğü yükler.
Mülkiyet hakkının malike tanıdığı kullanma yetkisi ancak Anayasanın 35’inci maddesi uyarınca kamu yararı amacıyla kanunla sınırlandırılabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.
Yararlanma
Malik, mülkiyete konu olan şeyden dilediği gibi yararlanabilir.
Tasarruf
Tasarruf yetkisi, malike, mülkiyete konu olan şeyin geleceğini tayin etme hakkını verir.
Mülkiyet Hakkının Kapsamı
Türk Medeni Kanununa göre mülkiyet hakkının kapsamı; bütünleyici parça, doğal ürünler ve eklentilerden oluşur.
Bütünleyici Parça
Türk Medeni Kanunu uyarınca bütünleyici parça, yerel adetlere göre asıl şeyin temel unsuru olan ve o şey yok edilmedikçe, zarara uğratılmadıkça veya yapısı değiştirilmedikçe ondan ayrılmasına olanak bulunmayan parçadır.
Bir şeyin bütünleyici parça sayılması için o şeyle asıl şey arasında sürekli bir işlevsel ve maddi bağlantı olmalıdır.
Süreklilik koşulu, asıl şey ile bütünleyici parça arasındaki işlevsel ve maddi bağlantıların geçici olmamasını gerektirir.
Maddi bağlantı koşulu, asıl şey ile bütünleyici parça arasındaki sıkı fiziksel ilişki anlamına gelir.
Doğal ürünler
Doğal ürünler asıl şeyden ayrılıncaya kadar onun bütünleyici parçasıdır. Doğal ürünler asıl şeyden ayrıldıkları zaman bağımsızca mülkiyet hakkına konu olan eşya niteliği kazanırlar.
Türk Medeni Kanun uyarınca doğal ürünler iki grupta değerlendirilmektedir:
(1) Dönemsel olarak elde edilen doğal veya hukuki ürünler,
( 2) Bir şeyin özgülendiği amaca göre adetler gereği ondan elde edilmesi uygun görülen diğer verimler.
Eklenti
Eklenti, asıl şey malikinin anlaşılabilen arzusuna veya yerel adetlere göre, işletilmesi, korunması veya yarar sağlaması için asıl şeye sürekli olarak özgülenen ve kullanılmasında birleştirme, takma veya başka bir biçimde asıl şeye bağlı kılınan taşınır maldır.
Eklenti, asıl şeyden geçici olarak ayrılmakla bu niteliğini kaybetmez.
Taşınır bir şeyin eklenti sayılması için Türk Medeni Kanunu'nun aradığı özgülenme ve dış bağlantı koşullarının olmasıdır.
Özgülenme
Bir taşınır malın asıl şeyin işletilmesi, korunması veya ondan yararlanılması için sürekli nitelikte ona özgülenmiş olması gerekir. Söz konusu taşınır malın asıl şeyin ekonomik amacına bağlı kılınmış olması gerekir.
Dış Bağlantı
Asıl şey ile dış bağlantı bulunması, eklentinin asıl şeye bağlı kılınması gerekir. Böylece, asıl şeyin ekonomik amacına özgülenen taşınır mal eklenti niteliğini kazanabilir. Özgülenen iki şey arasındaki maddi bir bağlantı ile dışa karşı belirli hâle gelir.
Taşınmaz Mülkiyetinin İçeriği
Türk Medeni Kanunu ’na göre arazi üzerindeki mülkiyet, kullanılmasında yarar olduğu ölçüde, üstündeki hava ve altındaki arz katmanlarını kapsar.
Taşınmaz mülkiyetinin kapsamına, yasal sınırlamalar saklı kalmak üzere yapılar, bitkiler ve kaynaklar da girer.
Taşınmaz Mülkiyetinin Edinimi
Taşınmaz mülkiyetinin edinim yöntemleri aşağıdaki biçimde sınıflandırılır:
- Devren edinim yöntemleri (satış, bağış, trampa vb.)
- Aslen edinim yöntemleri (kamulaştırma, cebri icra, kazandırıcı zaman aşımı vb).