Mülkiyet Hakkının Türleri
Bu ünitede Türk Medeni Kanunu'nun ilgili hükümleri uyarınca mülkiyet hakkının türleri incelenmiştir.
Bireysel Mülkiyet (Tekli Mülkiyet)
Bireysel mülkiyette, özel ya da tüzel yalnız bir kişi bir şeyin tamamına maliktir. O şey üzerindeki mülkiyet hakkı başkaları ile paylaşılmaksızın tek kişi tarafından kullanılır.
Bireysel mülkiyetin söz konusu olduğu bir taşınmaza ait tapu kütüğü incelendiğinde hisse oranı verisi karşılığında tam ibaresi bulunur.
Birlikte Mülkiyet
Birlikte mülkiyette, birden çok kişi hep birlikte bir şeyin malikidir.
Birlikte mülkiyet, Türk Medeni Kanunu'nda paylı mülkiyet ve elbirliği mülkiyeti olarak sınıflandırılmıştır.
Paylı Mülkiyet
Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddi olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir.
Paylı mülkiyette; paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay, devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir.
Paylı mülkiyette, başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır.
Paydaşların paylı mülkiyete konu mal üzerindeki hak ve yükümlülüklerinin ölçüsü de payların miktarları ile belirlenir.
Paydaşın, paylı mülkiyete konu mal üzerindeki sahiplik hakkını başkasına devretmek için yaptığı hukuki işlem yalnız kendi payı ile sınırlıdır.
Paylı mülkiyette paydaş, payı üzerinde maddi kullanmayı gerektirmeyen irtifak, intifa hakkı veya taşınmaz mükellefiyeti gibi tasarrufi işlemlerde bulunabilir.
Pay, geçit hakkı gibi maddi kullanmayı gerektiren bir irtifak hakkına konu olamaz.
Paylı mülkiyetin kurulması
- Hukuksal bir işleme dayalı olarak kurulabilir.
- Yetkili bir makamın kararı kurulabilir.
- Doğrudan yasadan doğabilir.
Paylı mülkiyetin yönetimi
Paylı mülkiyette, paydaşların sahibi oldukları eşyayı birlikte yönetmeleri esastır.
Paydaşlar, kendi aralarında oybirliğiyle anlaşarak yararlanma, kullanma ve yönetime ilişkin konularda Medeni Kanun hükümlerinden farklı bir düzenleme yapabilirler.
Türk Medeni Kanunu paylı mülkiyette yönetime ilişkin kararların alınmasını; olağan yönetim işleri, önemli yönetim işleri ve olağanüstü yönetim işleri biçimde gruplandırmıştır.
Paylı mülkiyetten yararlanma, kullanma ve koruma
Paydaşlardan her biri, diğerlerinin hakları ile bağdaştığı ölçüde paylı maldan yararlanabilir ve onu kullanabilir.
Her paydaş, diğer paydaşların hakkı ile bağdaşıp uzlaşabildiği, onların hakkını çiğnemediği oranda ortak şeyi kullanabilir.
Giderler ve yükümlülükler
Paylı mülkiyetten doğan veya paylı malı ilgilendiren, yönetim giderleri, vergiler ve diğer yükümlülükler paydaşların aralarında yaptıkları sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, paydaşlar tarafından payları oranında karşılanır.
Kararların bağlayıcılığı
Yararlanma, kullanma ve yönetime ilişkin paydaşların yaptıkları düzenlemeler, alınan karalar ve mahkemece verilen karalar sonradan paydaş olan veya pay üzerinde aynî hak kazanan kimseleri de bağlar.
Paydaşlıktan çıkarma
Paydaş, kendi tutum ve davranışlarıyla veya malın kullanılmasını bıraktığı için ya da fiillerinden sorumlu olduğu kişilerin tutum ve davranışlarıyla diğer paydaşların tamamına veya bir kısmına karşı olan yükümlülüklerini ağır biçimde çiğnemesi durumunda, diğer paydaşlar için paylı mülkiyet ilişkisinin devamını çekilmez hâle getirdiğinde, mahkeme kararıyla paydaşlıktan çıkarılabilir.
Paylı mülkiyetin sona ermesi
Paylı mülkiyet, paydaşların paylarını bir paydaşa ya da üçüncü bir kişiye devir etmeleriyle; taşınmazın tamamen kamulaştırılmasıyla veya doğal afetler nedeniyle tamamen yok olmasıyla; taşınmazın paydaşlar arasında taksim edilmesiyle sona erer.
Elbirliği Mülkiyeti
Elbirliği mülkiyeti, kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyetidir.
Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.
Elbirliği mülkiyetinde ortakların hakları ve yükümlülükleri, topluluğu doğuran kanun veya sözleşme hükümleri ile belirlenir.
Elbirliği mülkiyetinin sözleşme ile doğması iki biçimde olur: (1) Aile malları ortaklığı (2) Mal ortaklığı.
Elbirliği mülkiyeti, malın devri, topluluğun dağılması ve paylı mülkiyete geçilmesi durumlarında sona erer. Paylaştırma, aksine bir hüküm bulunmadıkça, paylı mülkiyet hükümlerine göre yapılır.